BÁO CÁO

TÌNH HÌNH PHÁT SINH VÀ QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN SINH HOẠT, CHẤT THẢI RẮN CÔNG NGHIỆP THÔNG THƯỜNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HÓA

Thực hiện Công văn số 1300/BTNMT-TCMT ngày 13/4/2016 của Bộ Tài nguyên và Môi trường về việc báo cáo tình hình quản lý chất thải trên địa bàn các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, UBND tỉnh Thanh Hóa báo cáo, như sau:

1. Tình hình phát sinh, phân loại, thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn.

1.1. Chất thải rắn sinh hoạt

Theo số liệu thống kê, hiện nay tổng chất thải rắn (CTR) sinh hoạt phát sinh trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa khoảng 1800 tấn/ngày đêm, công tác phân loại tại nguồn chưa được thực hiện; công tác thu gom do các công ty dịch vụ môi trường, hợp tác xã vệ sinh môi trường hoặc các tổ, đội vệ sinh thực hiện và vận chuyển về các bãi rác của địa phương để đốt hoặc chôn lấp. Tỉ lệ thu gom CTR sinh hoạt tại khu vực các đô thị đạt khoảng 75-80%, tại khu vực nông thôn đạt khoảng 55-60%, phần còn lại không được thu gom đang đổ thải tại các khu vực ven đường, bên cạnh các sông, ngòi, ao hồ.... Hiện tại, trên địa bàn toàn tỉnh có 438 bãi chôn lấp và khu xử lý CTR sinh hoạt, tuy nhiên các bãi chôn lấp này chủ yếu xử lý bằng biện pháp đốt thủ công và chôn lấp.

1.2. Chất thải rắn công nghiệp thông thường

Theo thống kê, khối lượng CTR công nghiệp phát sinh trên địa bàn tỉnh ước tính khoảng 6.475,39 tấn/ngàyđêm; trong đó, CTR công nghiệp thông thường chiếm khoảng 80 - 85%, cơ bản được các doanh nghiệp thu gom, phân loại tại nguồn. Tỷ lệ thu gom CTR này ước đạt khoảng 90%, trong đó, tỷ lệ CTR được tái chế khoảng 5 - 8%; phần còn lại được các doanh nghiệp hợp đồng với các Công ty vệ sinh môi trường địa phương vận chuyển đến bãi rác của địa phương để xử lý.

2. Kết quả thực hiện công tác quản lý chất thải rắn

2.1. Ban hành các văn bản quản lý chất thải rắn

- Ngày 24/10/2007, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 3185/QĐ-UBND về việc phê duyệt phương án hỗ trợ đầu tư bãi chứa, chôn lấp rác thải tại các thị trấn thuộc các huyện, phục vụ phát triển bền vững. Theo đó, ngân sách tỉnh hỗ trợ 50%/tổng mức đầu tư dự án; UBND các huyện huy động từ ngân sách huyện và các nguồn vốn huy động hợp pháp khác đảm bảo 50% phần vốn còn lại.

- Ngày 18/02/2009, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 485/QĐ-UBND ngày 18/02/2009 về việc phê duyệt quy hoạch quản lý chất thải rắn tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020;

- Ngày 25/2/2010, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 674/QĐ-UBND về việc phê duyệt “Quy hoạch Bảo vệ môi trường tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020”;

Hiện nay, UBND tỉnh Thanh Hóa đang giao cho các ngành có liên quan điều chỉnh quy hoạch quản lý chất thải rắn trên địa bàn tỉnh đến năm 2025 và xây dựng cơ chế hỗ trợ xử lý rác thải bằng công nghệ đốt.

2.2. Tổ chức bộ máy quản lý

Trên cơ sở các quy định, UBND tỉnh giao cho:

- Sở Kế hoạch và Đầu tư có trách nhiệm: Chủ trì tham mưu cho UBND tỉnh lựa chọn địa điểm thực hiện các dự án đầu tư xây dựng bãi chôn lấp CTR hợp vệ sinh, khu xử lý CTR phù hợp với quy hoạch được duyệt; phối hợp với Sở Tài chính và các đơn vị liên quan cân đối nguồn vốn và tham mưu cho UBND tỉnh phân bổ nguồn đầu tư phát triển để thực hiện theo kế hoạch từng năm để xây dựng các khu xử lý CTR trên địa bàn tỉnh; điều phối các nguồn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) ưu tiên cho việc xây dựng các khu xử lý CTR.

- Sở Xây dựng có trách nhiệm: Xây dựng quy hoạch quản lý chất thải rắn của tỉnh; xây dựng định mức xử lý chất thải rắn trên địa bàn tỉnh; phối hợp với các sở, ngành hướng dẫn, kiểm tra việc xây dựng, vận hành các bãi chôn lấp hợp vệ sinh, các khu liên hợp xử lý CTR.

- Sở Tài nguyên và Môi trường có trách nhiệm: Thẩm định các báo cáo đánh giá tác động môi trường các dự án xử lý CTR trên địa bàn tỉnh; thực hiện thanh tra, giám sát công tác bảo vệ môi trường tại các khu xử lý CTR trong quá trình xây dựng và vận hành; tham mưu UBND tỉnh xây dựng cơ chế chính sách ưu đãi nhằm khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư trong lĩnh vực quản lý CTR tại địa phương.

- UBND huyện, thị xã, thành phố có trách nhiệm: Chỉ đạo lập, phê duyệt dự án đầu tư xây dựng các khu xử lý CTR cấp huyện, xử lý chất thải rắn nông thôn theo phân cấp, ủy quyền; lập quy hoạch khu xử lý CTR trên địa bàn huyện

- Ban quản lý các KKT, KCN, CCN có trách nhiệm: Quản lý CTR tại các KCN, CCN thuộc phạm vi quản lý trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa; Chỉ đạo công tác tuyên truyền, giáo dục, phổ biến các văn bản pháp quy, vệ sinh môi trường trong các KCN nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm cán bộ, công nhân.

2.3. Nguồn nhân lực và tài chính cho công tác quản lý chất thải

Từ năm 2007 đến nay, tỉnh Thanh Hóa đã triển khai thực hiện 27 dự án, gồm 22 dự án xử lý rác thải bằng công nghệ chôn lấp và 05 dự án xử lý rác thải bằng công nghệ đốt với tổng kinh phí khoảng 374.780 triệu đồng. Đến nay, tổng kinh phí đã bố trí cho các dự án là 217.686 triệu đồng, trong đó, ngân sách tỉnh đã hỗ trợ 157.984 triệu đồng; nguồn vốn khác đã bố trí 24.769 triệu đồng.

2.4. Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng người dân và doanh nghiệp

Hằng năm, UBND tỉnh Thanh Hóa đã giao Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các cơ quan thông tin đại chúng mở các chuyên mục tuyên truyền phổ biến kiến thức và pháp luật về BVMT; thực hiện các chương trình phối hợp hành động BVMT phục vụ phát triển bền vững; tổ chức các lớp tập huấn về công tác BVMT cho Chủ tịch UBND, cán bộ địa chính các xã, phường, thị trấn, đơn vị, các tổ chức xã hội trên địa bàn tỉnh; hướng dẫn, kiểm tra UBND các huyện, thị xã, thành phố tổ chức triển khai các hoạt động BVMT hưởng ứng Ngày môi trường thế giới và Chiến dịch làm cho thế giới sạch hơn; chỉ đạo các xã, phường, thị trấn, các cơ quan, đơn vị trên địa bàn đồng loạt ra quân vệ sinh đường làng ngõ xóm, thu gom, vận chuyển được trên 12.000 tấn rác thải về nơi qui định; khơi thông gần 3.000 km cống rãnh; phát quang trên 4.000 km bụi rậm; các huyện, thị xã đã tổ chức mít tinh, kết hợp với ra quân dọn vệ sinh môi trường tại các xã trên địa bàn. Công tác tuyên truyền đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ.

2.5. Thanh tra, xử lý vi phạm pháp luật về quản lý chất thải

Đến nay, tỉnh Thanh Hóa đã phê duyệt báo cáo ĐTM cho 16 dự án liên quan đến xử lý rác thải; đồng thời, chỉ đạo các sở, ngành đôn đốc các chủ dự án thực hiện đúng với nội dung theo báo cáo ĐTM đã được phê duyệt trong giai đoạn đầu tư và đi vào hoạt động. Năm 2016, tiến hành kiểm tra, rà soát tình hình thực hiện các dự án đầu tư xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn tỉnh, cho thấy: tiến độ thực hiện các dự án còn chậm làm ảnh hưởng đến việc thu gom và xử lý rác thải của địa phương; chất lượng công trình chưa đảm bảo theo thiết kế, thiếu đồng bộ; công tác vận hành các bãi chôn lấp chưa đúng quy trình kỹ thuật làm giảm hiệu quả xử lý và chất lượng công trình.

Qua kiểm tra, UBND tỉnh đã có văn bản đôn đốc nhắc nhở các địa phương khẩn trương bố trí vốn đầu tư để hoàn thiện và sớm đưa các dự án đi vào hoạt động; đối với các dự án đã đi vào hoạt động phải có phương án đầu tư, khắc phục những hạng mục nào bị hư hỏng, xuống cấp và thiếu sót.

3. Những tồn tại, nguyên nhân, giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chất thải trong thời gian tới

3.1. Những tồn tại, nguyên nhân

- Tồn tại:

+ Tỷ lệ thu gom rác thải sinh hoạt tại khu vực đô thị và nông thôn còn thấp.

+ Công tác đầu tư cho công tác quản lý chất thải rắn còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế.

+ Quá trình vay vốn thực hiện các dự án xử lý chất thải rắn còn nhiều thủ tục và khó khăn, số dự án xử lý chất thải rắn được vay từ các nguồn vốn ưu đãi là rất ít.

+ Hiệu quả xử lý chất thải tại các khu xử lý còn thấp.

+ Việc quản lý chất thải rắn chưa phù hợp với xu thế tái sử dụng, tái chế trên thế giới. Phần lớn các cơ sở tái chế có quy mô nhỏ, mức độ đầu tư công nghệ không cao, đa số công nghệ đều lạc hậu, máy móc thiết bị cũ, gây ô nhiễm môi trường thứ cấp.

- Nguyên nhân:

+ Ý thức của người dân đối với công tác quản lý chất thải rắn, giữ gìn vệ sinh công cộng còn rất thấp, đặc biệt là tại các khu vực miền biển, miền núi.

+ Các văn bản pháp luật về BVMT chưa đồng bộ, nhiều văn bản chồng chéo và thay đổi; một số văn bản ban hành chậm nên việc áp dụng các văn bản pháp luật về BVMT vào thực tế gặp nhiều khó khăn; trách nhiệm về quản lý CTR sinh hoạt, CTR nông thôn và CTR công nghiệp còn chồng chéo; Nhiều vấn đề chưa có văn bản quy định như: chưa có có các quy trình về điều kiện, năng lực cho phép các tổ chức, cá nhân thu gom, vận chuyển, tái chế, tái sử dụng, xử lý tiêu hủy chất thải rắn nói chung và rác thải sinh hoạt nói riêng; quy định về thẩm định công nghệ xử lý rác thải sinh hoạt do nước ngoài đầu tư.

+ Các dự án xử lý rác thải bằng công nghệ chôn lấp sử dụng diện tích đất lớn gây lãng phí tài nguyên, khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng, chậm trễ tiến độ thực hiện dự án.

+ Công nghệ xử lý rác thải hiện tại chủ yếu là chôn lấp; công tác vận hành các công trình xử lý rác thải chưa đúng theo quy trình kỹ thuật, một số bãi chôn lấp thực hiện đốt thủ công gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

+ Công tác xã hội hóa đầu tư cho xử lý chất thải rắn hạn chế. Thiếu các chính sách hỗ trợ đầu tư cho lĩnh vực xử lý chất thải; thiếu nguồn vốn đầu tư cho các công trình xử lý rác thải; mức thu phí vệ sinh môi trường còn thấp nên chưa khuyến khích được các doanh nghiệp tham gia đầu tư.

3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chất thải trong thời gian tới

- Tăng cường các hoạt động truyền thông về thu gom rác thải, bảo vệ môi trường; khuyến khích các hoạt động phân loại CTR tại nguồn.

- Ban hành quy hoạch CTR tỉnh Thanh Hóa đến năm 2025 trên cơ sở đó rà soát các quy hoạch xử lý CTR tại các đô thị, nông thôn, khu công nghiệp, cụm công nghiệp và làng nghề. Tập trung quản lý chặt chẽ quy hoạch CTR của tỉnh tiến tới đóng cửa các bãi chôn lấp không đúng quy hoạch hoặc gây ô nhiễm môi trường.

- Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong hoạt động quản lý CTR tại các cơ sở sản xuất kinh doanh và hoạt động thu gom xử lý CTR.

- Cải cách thủ tục hành chính trong việc giải quyết các thủ tục đầu tư dự án xử lý CTR; xây dựng, ban hành và hướng dẫn các chính sách ưu đãi về thuế, đất đai, tài chính cho các tổ chức, cơ sở đầu tư xây dựng công trình xử lý chất thải rắn có áp dụng công nghệ tiên tiến, hạn chế chôn lấp.

4. Đề xuất, kiến nghị

- Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về quản lý chất thải rắn, trong đó phân định rõ chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn giữa các bộ, ngành; phân định chức năng quản lý nhà nước đối với CTR nông thôn; công nghiệp, làng nghề; quy định cụ thể trách nhiệm quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường đối với chất thải rắn theo cấp quản lý.

- Ban hành cơ chế hỗ trợ đầu tư xây dựng cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt tập trung theo hướng giảm thiểu lượng rác chôn lấp.

- Tham mưu cho Chính phủ tăng biên chế cán bộ quản lý môi trường cấp huyện, xã; có kế hoạch tăng tỷ lệ % ngân sách cho BVMT và điều chỉnh lại cơ cấu phân bổ kinh phí, sử dụng để đảm bảo hiệu quả nhất, cố gắng tỷ lệ dành cho sự nghiệp môi trường đảm bảo mức 2% GDP;

- Hỗ trợ kinh phí từ nguồn ngân sách Trung ương cho tỉnh Thanh Hóa thực hiện các dự án xử lý triệt để ô nhiễm môi trường các khu vực công ích, đặc biệt là các bãi chôn lấp rác thải sinh hoạt.

- Tăng cường đào tạo, tập huấn, hội thảo trình độ chuyên môn nghiệp vụ để nâng cao năng lực quản lý môi trường, của cán bộ quản lý các cấp.

5. Thống kê số liệu về quản lý chất thải rắn trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa (có phụ lục kèm theo).

Trên đây là báo cáo tình hình quản lý chất thải trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, UBND tỉnh Thanh Hóa báo cáo và đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường xem xét, cho ý kiến chỉ đạo./.

Bảng 1: Các văn bản liên quan đến quản lý chất thải rắn sinh hoạt và công nghiệp thông thường của tỉnh Thanh Hóa
(Kèm theo Báo cáo số 25/BC-UBND ngày 06/5/2016 của UBND tỉnh Thanh Hóa)

Bảng 2: Khối lượng chất thải rắn phát sinh, thu gom, tái sử dụng, tái chế và xử lý
(Kèm theo Báo cáo số 25/BC-UBND ngày 06/5/2016 của UBND tỉnh Thanh Hóa)