Khách hàng xếp hàng chờ rút tiền từ máy ATM trên đường Võ Văn Ngân, P.Bình Thọ, Q.Thủ Đức, TP.HCM - Ảnh: N.C.T.

Có thể có một lý do như thế và đúng là ai thụ hưởng một dịch vụ cụ thể nào đó thì phải chi trả, trừ trường hợp dịch vụ được nói rõ là cho không. Người ta chỉ thắc mắc tại sao ở các nước có hệ thống giao dịch ngân hàng tự động phát triển mạnh không có chuyện đòi thu phí kiểu này, còn mình thì có.

Ở các nước ấy, các cột ATM thường vắng khách, lâu lâu mới có một người đến rút tiền và đa số trường hợp chỉ rút một số ít, cần thiết cho việc chi tiêu mua sắm lặt vặt trong ngày, trong tuần. Tất nhiên không thể nói rằng người ta không rút nhiều tiền bởi vì ít tiêu xài, đơn giản là các chi tiêu lớn được thanh toán chủ yếu bằng các phương thức khác, như thẻ tín dụng, chi phiếu hoặc chuyển khoản.

Trong khi đó, ở nước ta các điểm rút tiền tự động rất thường xuyên có người đến giao dịch. Đặc biệt vào các dịp lễ tết, những hàng người rồng rắn chờ đến lượt tại các máy đặt ở các khu công nghiệp, khu dân cư đông đúc là hình ảnh đã trở thành quen thuộc từ mấy năm nay. Ở nước ta, tiền mặt là phương tiện thanh toán chủ lực khắp mọi nơi, từ các chợ chồm hổm đến các thương xá sang trọng. Thậm chí mua một căn nhà to người mua cũng thích trả bằng tiền mặt (đúng hơn là bằng vàng).

Trong điều kiện nhu cầu sử dụng tiền mặt lớn, ngân hàng phải liên tục bơm thật nhiều tiền giấy vào các máy ATM cho người ta rút. Điều đó cũng có nghĩa là có một lượng rất lớn tiền mặt luôn phải nằm ở các điểm rút tiền để chờ được rút và không thể được sử dụng vào việc khác. Nhiều ngân hàng không có đủ hoặc có đủ nhưng không thường xuyên để tiền mặt ở các điểm đặt máy với số lượng khả dĩ đáp ứng nhu cầu rút tiền. Hậu quả là nhiều máy nhiều lúc không có tiền, khiến người muốn rút tiền phải chạy lòng vòng. Thế là để khỏi mất công, mỗi lần tìm được máy thì người rút tiền là viên chức, công nhân, sinh viên... tranh thủ rút một lần đến hết số dư còm cõi trong tài khoản của mình cho tiện.

Rốt cuộc, đối với người làm công ăn lương, máy ATM chỉ là vật thay thế thủ quỹ ở cơ quan trước đây, còn thói quen sử dụng tiền mặt vẫn y nguyên.

Nhưng nếu vậy tại sao người lãnh lương ngày xưa không phải trả đồng nào cho thủ quỹ mà bây giờ phải trả phí sử dụng chiếc máy thay thế? Đáng lý ra, nếu đúng là chiếc máy bây giờ làm thay công việc của thủ quỹ ngày xưa, thì chính các ông chủ của người ăn lương phải trả tiền cho việc lắp đặt và vận hành của chiếc máy, để người ăn lương có thể sử dụng nó khi cần. Cũng theo logic suy nghĩ đó, để các ông chủ không phải chịu chi phí xây dựng và duy trì hệ thống ATM, thì chỉ có mỗi cách là làm thế nào để người ta không coi chiếc máy đó chẳng khác một người phát ngân tự động.

Rõ hơn, phải phổ biến cho được các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt trong các giao dịch thông thường của người dân, nhất là người làm công ăn lương: phải làm cho các phương thức thanh toán đó được thực hiện một cách dễ dàng, đơn giản và không mất nhiều thời gian. Một khi có thể chi trả một cách thuận tiện bằng các phương tiện khác thì chẳng ai tội gì giữ nhiều tiền mặt cho mệt.

PGS.TS NGUYỄN NGỌC ĐIỆN