Trong quá trình khoan cần theo dõi liên tục hiệu quả của phương pháp khoan đã dùng để kịp thời điều chỉnh hoặc thay đổi phương pháp khoan nhằm thỏa mãn yêu cầu đã đề ra ở Điều 9.1.1.

9.1.3. Dù dùng bất cứ phương pháp khoan nào cũng cần đặc biệt chú ý đảm bảo hướng ban đầu của cột dụng cụ khoan khi mở lỗ. Nếu phát hiện sai lệch hướng cần tìm nguyên nhân để xử lý kịp thời. Khi điều chỉnh sai lệch hướng trục lỗ khoan nên tiến hành bằng sức người.

Khi khoan mở lỗ ở những vùng ngập nước hoặc khoan vào những địa tầng không ổn định phải kết hợp công việc khoan với việc hạ ống định hướng. Công việc đặt các ống này phải được chú ý đặc biệt để đảm bảo hướng của lỗ khoan.

9.2. Khoan đập

9.2.1. Khi khoan gặp các địa tầng cuội lớn, đất hòn lớn, đá tảng, có kích cỡ lớn hơn miệng ống mẫu có van, lúc này dùng các choòng khoan phá để phá vụn và chèn dạt đá sang thành lỗ rồi dùng ống mẫu có van đập vét lỗ.

9.2.2. Khi khoan đập bằng ống mẫu có van cần thực hiện các yêu cầu sau đây:

- Cần lựa chọn ống mẫu có van có đường kính phù hợp với yêu cầu được nêu ở điều 9.2.3, đảm bảo trọng lượng và cấu tạo của cột dụng cụ khoan đập theo yêu cầu ghi ở điều 9.2.4 và 9.2.5;

- Khi dùng ống chống để gia cố thành lỗ khoan thì phải chọn ống chống sao cho giữa ống chống và ống mẫu có van có khe hở bình quân trong khoảng từ 4 mm đến 17 mm, tức là khoảng chênh giữa đường kính ngoài của ống mẫu có van và đường kính trong của ống chống từ 8 mm đến 34 mm;

Xác định trị số của khe hở này theo nguyên tắc: Dùng khe hở nhỏ khi khoan lỗ đường kính nhỏ, khi khoan trong tầng đất rời có hạt mịn, hoặc khoan trong tầng đất rời không bị trồi. Trong các trường hợp ngược lại phải chọn khe hở lớn hơn;

...

...

...

- Phải hạ liên tục ống chống sao cho chân ống chống luôn luôn xuống gần đầu ống mẫu có van và không được để vai ống mẫu có van xuống quá chân ống chống. Khi dùng biện pháp xoay lắc để hạ ống chống phải chú ý để phòng cho ống không bị nhả ren;

- Chiều cao nâng cột dụng cụ khoan không được lớn hơn 1 m hoặc không được lớn hơn 0,20 m đối với trường hợp đập vét trong tầng đất dính;

- Phải đề phòng trường hợp cát trào ra miệng trên ống mẫu có van gây kẹt lỗ khoan.

9.2.3. Khi khoan đập bằng ống mẫu có van vào tầng cuội cần lựa chọn ống mẫu có van theo bảng 2.

Bảng 2: Lựa chọn ống mẫu có van

Trị số bình quân đường kính của lỗ khoan (mm)

Đường kính của ống mẫu có van cần dùng (mm)

> 150

168 - 146

...

...

...

146 - 127

< 100

127 - 108

9.2.4. Trọng lượng của cột dụng cụ khoan đập (P) thích hợp cho từng cấp đất đá được xác định theo công thức sau đây:

P = R x l (N)

trong đó:

R - Lực nén tĩnh dọc trục cần thiết của cột dụng cụ khoan đập trên một cm chiều dài vành (lưỡi) mũi khoan (N/cm), lấy theo Bảng 3.

l - Chiều dài vành mũi hay chu vi vành lỗ khoan, cm.

Bảng 3: Bảng tra lực nén tĩnh dọc trục cần thiết của cột dụng cụ khoan R

...

...

...

Lực nén tĩnh dọc trục cần thiết của cột dụng cụ khoan R (N/cm)

Ghi chú

I - III

20-25

Các thông số được dùng cho cả 2 loại: ống mẫu có van và choòng khoan phá

III - VI

30-40

VI - IX

40-50

...

...

...

50-70

9.2.5. Khi cần lắp cần nặng để đảm bảo trọng lượng của cột dụng cụ khoan thì cần nặng được lắp liền với mũi khoan.

9.2.6. Khi khoan đập phá bằng các choòng khoan kiểu lưỡi đục, kiểu chữ X, kiểu chữ I v.v.. cần đảm bảo trọng lượng và cấu tạo của cột dụng cụ khoan ghi ở điều 9.2.4, 9.2.5 và thực hiện các thông số khoan đập phá kê ở Bảng 4.

Bảng 4: Các thông số khi khoan đập phá

Thông số

Cấp đất đá theo độ khoan

IV

V-VI

VII-VIII

...

...

...

XI-XII

1/ Thời gian đập vụn đá (min)

2

8

17

25

25

2/ Chiều sâu khoan được trong một hiệp (m)

1-1,2

...

...

...

0,5

0,5-0,7

0,3-0,4

3/ Chiều cao nâng choòng (m)

0,5

0,9

1,1

0,9

1,2

...

...

...

- Tạo cột nước dư trong lỗ khoan. Cột nước dư có chiều cao cao hơn mực nước dưới đất từ 2 m đến 5 m tùy theo áp lực trồi. Nếu áp lực trồi lớn phải dùng cột nước dư cao và ngược lại.

- Giảm chiều cao nâng cột dụng cụ khoan đập.

- Dùng choòng khoan có đường kính nhỏ hơn đường kính trong của ống chống từ 20 mm đến 35mm;

- Khi rút cột dụng cụ khoan phải rút với tốc độ chậm nhất của tời.

Khi có yêu cầu chống trồi nghiêm ngặt thì phải giảm chiều cao đập xuống mức tối thiểu, trong khoảng từ 5 cm - 15 cm, nên dùng tời tay để rút cột dụng cụ khoan với tốc độ chậm và có thể dùng dung dịch sét để chống trồi.

9.2.8. Khi khoan vào các lớp đất rời nếu có yêu cầu thử xuyên hoặc thí nghiệm xuyên tiêu chuẩn (SPT) thì công việc thử xuyên cần tiến hành theo các hướng dẫn chuyên môn và phải thực hiện chống trồi nghiêm ngặt.

9.2.9. Trong quá trình khoan đập, để thiết bị khoan hoạt động bình thường, cần lưu ý các mặt sau đây:

- Phải theo dõi sự làm việc bình thường của các bộ phận thiết bị, nhất là các bộ phận chuyển động có liên quan với tời;

- Phải điều khiển tời êm thuận, tránh làm cho cáp bị giật;

...

...

...

- Phải thường xuyên điều chỉnh dây cáp, không để cáp bị chùng quá hay căng quá;

- Khi hạ bộ dụng cụ khoan xuống gần đáy lỗ khoan thì phải mở bộ phận li hợp ma sát vừa phải, đồng thời hãm nhẹ tang tời để tránh cho dây cáp khỏi bị lồng ra theo quán tính khi dụng cụ đã chạm đáy lỗ khoan.

9.3. Khoan ép bằng mũi khoan ống mẫu có van, mũi khoan hom

9.3.1. Được sử dụng khi khoan các tầng đất dính ở trạng thái dẻo chảy, chảy, bùn và lấy mẫu khi không thể lấy được mẫu đất bằng các loại mũi khoan khác và các loại ống mẫu thông thường.

9.3.2. Chiều sâu ép mỗi hiệp khoan không được vượt quá chiều dài ống mẫu có van hay ống mũi khoan hom tính từ đáy lưỡi khoan đến vai mũi khoan.

9.3.3. Lực ép có thể dùng tay (sức người), bằng tời qua hệ thống ròng rọc chuyền hoặc áp lực ấn của máy khoan.

9.4. Khoan xoay bằng mũi khoan guồng xoắn, mũi khoan lòng máng, mũi khoan thìa

9.4.1. Khoan xoay bằng mũi khoan guồng xoắn được dùng khi khoan các lớp đất dính ở trạng thái từ dẻo mềm đến nửa cứng cấp II đến cấp III.

Khoan lòng máng, khoan thìa được sử dụng khi khoan trong các lớp đất rời ẩm ướt, đất dính ở trạng thái chảy, bùn và dùng để vét dọn đáy lỗ khoan.

...

...

...

9.4.3. Đường kính ngoài của mũi khoan không được nhỏ hơn đường kính ngoài của dụng cụ lấy mẫu nguyên trạng. Những lỗ khoan không cần lấy mẫu nguyên trạng nếu kết cấu của lỗ khoan cho phép, nên tận dụng dùng mũi khoan guồng xoắn, lòng máng có đường kính nhỏ.

9.5. Khoan guồng xoắn

9.5.1. Được sử dụng để khoan các lớp đất đá tới cấp III hoặc để khoan phá toàn đáy các lớp đá từ cấp IV đến cấp VII.

Khi khoan guồng xoắn có lấy mẫu phải dùng loại guồng xoắn trục rỗng để đặt và chuyển ống lấy mẫu trong khi khoan.

Khi khoan guồng xoắn phá toàn đáy phải gắn đầu khoan phá vào guồng xoắn.

Khi cần khoan lấy mẫu mà không có guồng xoắn trục rỗng có thể tiến hành khoan guồng xoắn phá toàn đáy từng hiệp kết hợp với các biện pháp lấy mẫu khác (như đập ống mẫu có van, đóng ống mẫu nguyên trạng v.v...)

9.5.2. Tùy theo kết cấu lỗ khoan, yêu cầu lấy mẫu và khả năng thiết bị mà lựa chọn loại guồng xoắn thích hợp.

9.5.3. Lựa chọn đầu khoan phá theo bảng 5 sau đây:

Bảng 5: Lựa chọn đầu khoan phá

...

...

...

Loại đầu khoan phá

1. Đất đá không rắn chắc, đến cấp IV theo độ khoan.

- Đầu khoan phẳng

2. Đất đá mềm và rắn vừa, cấp IV và V theo độ khoan (đá vôi, nứt nẻ, đá cát kết hạt mịn, đá bột kết v.v.).

- Đầu khoan ba lá

3. Đá rắn, đá cứng

- Đầu khoan có nón xoay, kiểu “T”

9.5.4. Trong quá trình khoan guồng xoắn phải thực hiện các yêu cầu kỹ thuật sau đây:

- Thực hiện các yêu cầu về khoan mở lỗ theo quy định đã nêu ở Điều 9.3.

...

...

...

Nói chung, cần tranh thủ các điều kiện thuận lợi cụ thể để có thể khoan được hiệp dài hay liên tục.

- Trước khi rút guồng xoắn cần tiến hành khoan cắt bằng cách cho quay cột dụng cụ khoan tại chỗ trong khoảng 10 s - 15 s.

9.5.5. Khi khoan guồng xoắn phải phối hợp tốt các thông số chế độ khoan (bao gồm tốc độ vòng quay, áp lực lên đáy, lượng nước và áp lực bơm rửa), với độ sâu hiệp khoan, để phát huy công suất và đảm bảo độ bền lâu dài của thiết bị khoan.

9.5.6. Khi khoan vào các lớp đất đá liên kết yếu, dễ khoan (cát, cát sét, bùn v.v...) nói chung không cần tăng áp lực lên guồng xoắn và khoan với tốc độ quay guồng nhanh 21 Rad/s.

Khi khoan vào các lớp đất dẻo quánh cần tăng lực nén lên trục guồng xoắn và khoan với tốc độ quay guồng chậm, khoảng 13 Rad/s.

9.5.7. Trong khi khoan, nếu phát hiện thấy hiện tượng guồng xoắn bị bó thì phải nhanh chóng áp dụng các biện pháp kỹ thuật sau đây:

- Giảm tốc độ vòng quay guồng xoắn;

- Giảm lực nén lên trục guồng xoắn;

- Cứ cách một khoảng 1 m đến 2 m lại cho guồng quay tại chỗ trong khoảng 10 s đến 15 s;

...

...

...

9.5.8. Không được sử dụng guồng xoắn khoan quá “chiều sâu khoan tối đa” quy định cho từng loại guồng xoắn.

9.6. Khoan xoay bằng mũi khoan hợp kim.

9.6.1. Được dùng để khoan vào các lớp đất đá từ cấp III đến VII.

- Quy cách chi tiết và phạm vi sử dụng thích hợp của từng loại mũi khoan theo chỉ dẫn của nhà chế tạo (phụ lục U và V).

- Khoan xoay bằng mũi khoan hợp kim và ống mẫu nòng đôi kết hợp bơm dung dịch sét có thể được dùng để khoan và lấy mẫu nguyên trạng trong các lớp cát bột, cát nhỏ, cát vừa chặt chẽ, sét nửa cứng đến cứng theo hướng dẫn ở điều 13.3.

- Có thể sử dụng loại mũi khoan hợp kim tự mài để khoan trong các lớp đất đá từ cấp VI đến cấp VIII và tới cấp IX khi trong đá không có lẫn thạch anh.

9.6.2. Các mũi khoan hợp kim đều phải có miệng thoát nước ở khoảng giữa các răng hoặc cụm răng hợp kim. Khi khoan trong đá mềm miệng thoát nước phải lớn hơn khi khoan trong đá cứng. Hình dạng của miệng thoát nước có thể là hình thang, hình vòm hay hình tam giác có đỉnh lệch về phía ngược với chiều xoay, chiều cao miệng thoát nước lấy trong khoảng 10 mm - 15 mm và chiều rộng trong khoảng 12 mm - 15 mm.

9.6.3. Khi bố trí các hạt hợp kim trên mũi khoan phải thỏa mãn các yêu cầu sau đây:

- Hạt hợp kim trong cùng một hàng phải có độ nhô bằng nhau và đặt đúng vị trí trong hình vành khăn đã định. Các vành khăn này phải liền nhau hoặc lấn mép vào nhau;

...

...

...

- Khi khoan vào tầng đá bị nứt nẻ nhiều hoặc tầng đã có độ cứng không đều nên dùng mũi khoan gắn hợp kim với độ nhô nhỏ;

- Các hạt hợp kim được gắn vào mũi khoan theo các độ xiên quy định ở bảng 6.

Bảng 6: Bảng tra góc gắn hạt hộ kim theo cấp đất đá (xem hình 1)

Cấp đất đá theo độ khoan

Độ xiên góc cắt (β)

Độ vát hạt hợp kim (a)

- Đá cấp III

70° - 75°

50° - 65°

...

...

...

75° - 80°

60° - 70°

- Đá cấp VII

80° - 90°

70° - 80°

- Đá cứng vừa, nứt nẻ

90° - 100°

80° - 85°

...

...

...

9.6.4. Khi dùng mũi khoan hợp kim phải chú ý đến điều sau đây:

Phải hàn lại hoặc thay thế các hạt hợp kim bị hỏng hay bị nứt vỡ trước khi dùng. Phải mài sửa lại mặt vát, độ xiên, độ nhô của hạt hợp kim khi phát hiện chúng bị cùn hay sai lệch.

9.6.5. Khi khoan hợp kim phải phối hợp giữa tốc độ quay, áp lực lên đáy và lưu lượng nước rửa để tìm ra chế độ khoan tốt nhất nhằm sử dụng hợp lý thiết bị khoan, đảm bảo chất lượng khoan và đạt năng suất cao.

Về nguyên tắc, khi khoan trong các lớp đá mềm thì dùng áp lực khoan nhỏ, tốc độ quay lớn, lượng nước bơm rửa phải vừa đủ để đưa mùn khoan lên mặt đất và không làm giảm tỷ lệ lấy mẫu. Khi khoan trong các lớp đá có tính mài mòn nhiều phải dùng tốc độ vòng quay ở giới hạn thấp và tăng áp lực lên đáy.

Khi tăng áp lực và tốc độ quay phải từ từ không được tăng đột ngột.

9.6.6. Tốc độ quay của từng loại mũi khoan được tính theo tốc độ vành mũi khoan theo các loại địa tầng được kê ở bảng 7.

Bảng 7: Bảng tra tốc độ quay của mũi khoan

Loại địa tầng

Tốc độ vành mũi khoan

...

...

...

(m/s)

150

130

110

91

- Có tính mài mòn yếu đồng đều

1,2-2,4

16-32

18-37

...

...

...

26-53

- Có tính mài mòn vừa đồng đều

0,8-1,2

11-16

12-8

14-22

18-26

- Có tính mài mòn lớn không đồng đều

0,3-0,6

...

...

...

5-9

5-11

7-13

- Nứt nẻ không đồng nhất

0,3-0,4

4-5

5-6

5-7

7-9

...

...

...

9.6.8. Khoan có bơm rửa được áp dụng khi khoan trong các địa tầng là đá từ cấp IV trở lên. Đối với các địa tầng là đất dính, đất rời, đất đá dễ bị sập lở, tan rữa, khoan có bơm rửa chỉ được áp dụng khi dùng dung dịch sét để khoan và gia cố thành lỗ khoan.

Lượng nước bơm rửa phụ thuộc vào tính chất đất đá và đường kính mũi khoan, tính bằng l/min, được xác định theo bảng 8.

Bảng 8: Bảng tra lượng nước bơm rửa khi khoan

Tính chất địa tầng

Đường kính ngoài mũi khoan (mm)

150-130

110

91-75

- Tính mài mòn nhỏ không nứt nẻ

...

...

...

100-85

63-60

- Tính mài mòn tương đối lớn

150-130

135-100

85-75

- Tính mài mòn lớn

200-150

150-130

...

...

...

- Tầng đá bị nứt nẻ nhiều

150-100

125-80

100-60

9.6.9. Khi không cần nghiên cứu tính chất nứt nẻ và tính chất thấm của tầng đá nên dùng dung dịch sét để khoan.

Tiêu chuẩn kỹ thuật của dung dịch sét được ghi ở bảng 9.

Bảng 9: Bảng tra một số thông số của dung dịch sét

Thông số của dung dịch sét

Mức

...

...

...

g (kN/m³)

10,5 - 13,0

- Độ nhớt quy ước

T (s)

20 - 25

- Hàm lượng cát

C (%)

Không lớn hơn 4

- Độ keo

...

...

...

Không lớn hơn 5

- Độ ổn định

B (kN/m³)

0,2

CHÚ THÍCH:

- Khi khoan vào tầng đá dễ bị sập lở thành, nên dùng chỉ tiêu trọng lượng thể tích đơn vị cao;

- Khi khoan vào tầng đá nứt nẻ nhiều hoặc nhiều lỗ hỏng nên dùng độ nhớt cao;

- Trong điều kiện khoan phức tạp như khi thành lỗ khoan bị sập lở nhiều, bị mất dung dịch nghiêm trọng cần nghiên cứu để lựa chọn chỉ tiêu kỹ thuật của dung dịch sét cho thích hợp;

9.6.10. Khi khoan dùng dung dịch sét phải chú ý các vấn đề sau:

...

...

...

Khi dùng phương pháp khoan dung dịch sét không thường xuyên nên dùng máng lắng chế tạo sẵn có đường chảy gãy khúc.

- Phải thường xuyên kiểm tra các thông số về độ nhớt quy ước (N) và hàm lượng cát (C) của dung dịch sét.

- Khống chế lưu lượng dung dịch sét và áp lực bơm theo chế độ khoan lựa chọn.

- Khi khoan vào tầng đất rời và tầng đá nứt nẻ mạnh, dễ bị sập lở thành lỗ khoan phải tổ chức khoan liên tục 3 ca.

- Khi hạ bộ dụng cụ khoan xuống đáy lỗ khoan phải thực hiện theo hướng dẫn sau đây:

- Hạ đầu mũi khoan cách đáy lỗ 1 m thì dừng lại;

- Bơm nước rửa cho nước trào ra miệng lỗ khoan;

- Cho trục khoan quay với tốc độ số 1 (chậm nhất);

- Hạ bộ dụng cụ khoan từ trên xuống đáy lỗ khoan với tốc độ chậm;

...

...

...

9.6.12. Các trường hợp sau đây phải khoan với tốc độ số 1 (chậm nhất), tốc độ khoan không lớn hơn 1,5 cm/min và lực dọc trục khoan nhỏ (không lớn hơn 2000 N):

- Khoan lại hoặc khoan doa lỗ khoan;

- Thay đổi đường kính lỗ khoan;

- Địa tầng thay đổi từ cứng sang mềm hoặc ngược lại;

- Đất đá nằm nghiêng.

9.6.13. Khi khoan qua các tầng đất đá dễ bị phá hủy, tan rữa bởi dòng nước bơm rửa và bởi tác động rung của mũi khoan cần dùng ống mẫu nòng đôi để đảm bảo chất lượng lấy mẫu.

9.6.14. Khoan bằng ống mẫu nòng đôi phải chú ý thực hiện các chỉ dẫn sau đây:

- Khi hạ bộ dụng cụ khoan phải theo các hướng dẫn tại Điều 10.1.

- Bơm nước xói rửa qua khe giữa hai lòng;

...

...

...

- Áp lực đáy lỗ duy trì trong khoảng 1000 N đến 2000 N, tùy thuộc đường kính mũi khoan (đường kính mũi khoan lớn thì dùng áp lực đáy lỗ lớn);

- Dùng lượng nước bơm rửa nhỏ khoảng từ 30 - 40 L/min;

- Mỗi hiệp khoan không sâu quá 0,5 m - 1,0 m;

- Khi thấy tốc độ quay giảm xuống đột ngột, có thể xảy ra hiện tượng kẹt phải ngừng khoan và nâng mũi khoan lên.

9.6.15. Trong các trường hợp sau đây nên áp dụng phương pháp khoan hợp kim không bơm rửa:

- Khoan vào các loại đá bị tan rửa bởi dung dịch bơm rửa, không thể lấy được mẫu.

- Khoan vào các tầng đất dính và đất rời dễ bị sập lở, không thể bảo vệ thành lỗ khoan bằng dung dịch sét;

- Nguồn cấp nước khan hiếm;

- Khi có yêu cầu phải nghiên cứu địa chất thủy văn đặc biệt.

...

...

...

- Phải thực hiện lưu thông nước ở đáy lỗ khoan theo dạng của phương pháp tuần hoàn ngược;

- Cột dụng cụ khoan phải có cấu tạo gồm mũi khoan hợp kim, ống mẫu, ống lắng bột, đầu nối hai chiều và cần khoan. Trên cần khoan, phía trên ống lắng mùn khoan phải có lỗ để thoát nước và mùn khoan;

- Hợp kim ở mũi khoan phải có độ nhô không nhỏ hơn 3 mm ở sườn ngoài và 2 mm ở sườn trong;

- Trong khi khoan phải thường xuyên nâng hạ bộ dụng cụ khoan;

- Xác định áp lực khoan, tốc độ vành mũi, chiều cao nâng cột dụng cụ khoan theo bảng 10.

- Mỗi hiệp khoan không sâu quá từ 1 m đến 1,5 m.

Bảng 10: Bảng xác định thông số khoan

Thông số khoan

Đá có độ bền thấp

...

...

...

- Lực dọc trục khoan (N)

1500 - 2500

2000 - 4000

- Tốc độ vành mũi (m/s)

Không lớn hơn 0,6

Không lớn hơn 0,8

- Chiều cao nhấc cột dụng cụ khoan (cm)

5-8

8-10

...

...

...

- Ngừng xoay cần khoan, tiếp tục bơm rửa lỗ khoan với lưu lượng bơm từ 6 - 10 L/min cho cột centimét đường kính ngoài của mũi khoan trong khoảng thời gian từ 20 min đến 50 min (tùy theo loại đá, lượng mùn khoan, chiều sâu lỗ khoan trong hiệp đó) cho tới khi độ đục của nước trào ra miệng lỗ khoan như của nước bơm vào.

- Thả 150 g - 250 g hạt chèn nhỏ có đường kính từ 1,5 mm đến 2,0 mm qua cần khoan. Vừa thả vừa gõ cột cần khoan.

- Thả tiếp 600 g - 800 g hạt chèn lớn hơn có đường kính từ 3 mm đến 4 mm qua cần khoan (đường kính lỗ khoan lớn hoặc độ sâu hiệp khoan lớn thì cần thả nhiều hạt chèn);

- Bơm rửa tiếp cho tới khi áp lực nước bơm rửa tăng lên đột ngột, khoảng từ 3 min đến 10 min;

- Cho cột cần khoan xoay với tốc độ chậm nhất vài đợt ngắn để bẻ mẫu;

- Kéo cột cần khoan lên độ 0,2 m rồi lại thả xuống để kiểm tra: nếu cột cần khoan xuống hết độ sâu đã khoan được chứng tỏ mẫu đã được bẻ, chèn trong ống mẫu thì mới được rút cột dụng cụ khoan lên để lấy mẫu. Khi rút cần phải rút từ từ, tránh va chạm mạnh và hãm tời đột ngột;

Hạt chèn được đập từ đá cứng có độ bền nén trên 40 MPa. Chỉ khi khoan đá cứng cấp X - XII mới được dùng bi gang để chèn mẫu. Cỡ bi và lượng bi chèn tương đương với lượng hạt chèn đã quy định ở trên, ngoài ra còn cho thêm một ít đá cứng đập nhỏ, cỡ từ 3 mm đến 4 mm để chèn;

9.6.18. Khoan xoay bằng mũi khoan kim cương được dùng để khoan các loại đá cứng từ cấp VIII trở lên, đá nứt nẻ khó lấy mẫu, hoặc cần tăng nhanh tốc độ khoan khi mũi khoan hạt hợp kim không giải quyết được.

Các yêu cầu khác về kỹ thuật khoan có thể áp dụng như đã quy định cho mũi khoan hạt hợp kim.

...

...

...

10.1. Nâng hạ dụng cụ khoan

10.1.1. Các thiết bị, dụng cụ được dùng để nâng hạ dụng cụ khoan phải đủ, đồng bộ và bảo đảm quy cách, đồng thời phải được sắp xếp ngăn nắp, đảm bảo dễ thấy, dễ lấy.

10.1.2. Trước khi nâng hạ dụng cụ khoan phải làm những việc sau đây:

- Ngừng hoạt động hoặc ngừng quay cột dụng cụ khoan;

- Đo chiều dài cần khoan còn lại trên miệng lỗ khoan và tính độ sâu lỗ khoan;

- Kiểm tra tời, dây cáp và các hệ thống móc nối của nó.

CHÚ THÍCH: Trường hợp khoan máy có bơm rửa, sau khi ngừng quay cột dụng cụ khoan phải tiếp tục bơm nước, rửa sạch mùn trong lỗ khoan, nếu có lấy mẫu thì tiến hành chèn và bẻ mẫu rồi mới nâng dụng cụ khoan lên.

10.1.3. Khi nâng hạ dụng cụ khoan phải dùng quang treo hoặc đầu nâng móc vào đầu cần khoan cùng với dây cáp và tời.

Không được dùng tay trực tiếp nâng hạ dụng cụ khoan. Cấm thả hoặc rút clê để cột dụng cụ khoan rơi tự do xuống đáy lỗ khoan.

...

...

...

10.1.5. Khi nâng hạ bộ dụng cụ khoan phải kéo hoặc hạ tời nhẹ nhàng và đều đặn, không được tăng hoặc giảm tốc độ một cách đột ngột. Khi dùng tời phải hãm từ từ, không được phanh đột ngột để tránh hiện tượng giật cáp, gây đứt cáp, gẫy phanh, phá tời, rơi mẫu.

10.2. Hạ và nhổ ống chống

10.2.1. Trước khi hạ ống chống phải chú ý những điều sau:

- Đo và kiểm tra độ sâu và đường kính, lỗ khoan;

- Rửa sạch mùn khoan (nếu là khoan đá);

- Đối với những lỗ khoan sâu cần kiểm tra độ cong của lỗ khoan và xác định độ sâu chuyển đường kính lỗ khoan;

- Chuẩn bị đủ số lượng ống chống cần thiết. Kiểm tra quy cách ống chống: độ thẳng, đầu ren và đường kính;

- Phần ren đầu ống chống phải được cọ sạch bằng bàn chải sắt và được bôi trơn bằng mỡ;

- Sắp xếp các loại ống rồi ghi thứ tự các ống chống sẽ hạ xuống lỗ khoan. Khi hạ ống chống phải theo thứ tự đã ghi và chú ý hạ các ống chống mới và dài trước, ống chống cũ và ngắn hạ sau.

...

...

...

- Các ống chống phải được vặn chặt với nhau, ống nào không vặn được hết ren thì không được hạ xuống lỗ khoan;

- Phải bảo vệ đầu ren, không được dùng vật rắn gõ vào đầu ren;

- Khi nhổ hay hạ ống chống phải dùng quang treo, cáp và tời. Cấm dùng dây thừng buộc trực tiếp vào ống chống để hạ hoặc nhổ ống chống;

- Phải căn cứ vào sức nâng của tời và chiều cao tháp khoan mà định chiều dài ống chống cẩu mỗi lần. Không được cẩu quá sức nâng của tời;

- Phải dùng kẹp gỗ xiết chặt bằng bu lông để giữ ống chống ở trên miệng lỗ khoan.

10.2.3. Trong trường hợp hạ ống chống khó khăn hoặc không hạ được đến độ sâu đã khoan thì phải dùng biện pháp xoay hoặc kết hợp xoay và chất tải lên ống chống. Nếu xoay ống chống bằng kẹp gỗ phải xoay theo chiều kim đồng hồ và kết hợp vừa xoay vừa lắc để đề phòng nhả ren.

10.2.4. Khi hạ ống chống trong bất kỳ trường hợp nào đều không được dùng tạ để đóng ống chống xuống lỗ khoan;

10.2.5. Khi hạ nhiều lớp ống chống, nếu có trường hợp xoay lớp ống trong mà lớp ống ngoài cũng xoay thì có thể áp dụng một trong các biện pháp xử lý sau đây:

- Giữ chặt lớp ống ngoài và kéo lớp ống trong lên một đoạn (có thể đóng ngược nhẹ). Sau đó tiếp tục hạ lớp ống trong bằng cách xoay lắc;

...

...

...

- Kéo một hoặc cả hai lớp ống chống lên;

10.2.6. Khi nhổ ống chống nếu trong lỗ khoan có nhiều tầng ống chống thì phải nhổ tầng ống chống có đường kính nhỏ trước, to sau.

10.2.7. Tùy theo trọng lượng của cột ống chống, lực ma sát dọc ống chống mà chọn dùng một trong các biện pháp sau đây để nhổ ống chống:

- Phối hợp giữa lắc kẹp gỗ và dùng tời kéo ống chống lên;

- Lúc đầu dùng kích đến khi thấy nhẹ thì dùng tời kéo ống chống lên;

- Khi đã dùng các biện pháp trên mà vẫn không nhổ được thì có thể dùng biện pháp đóng tạ ngược hoặc kết hợp kích và đóng tạ ngược để nhổ ống chống.

CHÚ THÍCH: Khi khoan ở những nơi có nước thủy triều lên xuống thì nên lợi dụng lúc nước thủy triều lên mà kích ống chống. Trong trường hợp này phải thường xuyên theo dõi độ chìm của phao khoan. Nếu độ chìm của phao khoan vượt quá mớn nước an toàn thì phải tháo kẹp ngang.

10.2.8. Việc lựa chọn biện pháp nào để nhổ ống chống cũng phải dựa trên cơ sở tính toán về lực;

Nếu nhổ ống chống bằng tời, phải đảm bảo lực nhổ không vượt quá sức nâng cho phép của tời, cáp và sức chịu của tháp khoan.

...

...

...

- Kích phải được kê trên các gối kê bằng phẳng, chắc chắn;

- Khi kích phải kích từ từ và đều để cho hai trục của kích lên bằng nhau.

10.2.9. Nếu chân cột ống chống đã được trám xi măng để thực hiện công tác cách nước thì trước khi nhổ ống chống phải cắt rời đoạn ống chống đó.

10.2.10. Sau khi đã rút các ống chống lên khỏi lỗ khoan, phải rửa sạch sẽ, bôi mỡ vào ren để tăng độ bền của ống chống.

11. Gia cố thành lỗ khoan - chống mất nước rửa và ngăn nước trong lỗ khoan

11.1. Gia cố thành lỗ khoan bằng dung dịch sét (bentonit)

Khi khoan thăm dò ĐCCT được dùng dung dịch sét (bentonít) để giữ thành lỗ khoan trừ trường hợp quy định tại Điều 11.2.1

Dung dịch sét phải đảm bảo các tiêu chuẩn kỹ thuật quy định trong Bảng 9 và tuân thủ các quy định tại Điều 9.6.10.

11.2. Gia cố thành lỗ khoan bằng ống chống

...

...

...

- Khoan vào các tầng đất đá bở rời, bị tan rã khi sử dụng dung dịch sét;

- Dung dịch sét không đủ khả năng bảo vệ thành lỗ khoan;

- Phải ngăn cách các lớp chứa nước để nghiên cứu địa chất thủy văn, tính nứt nẻ và tính thấm của các tầng đất đá bằng phương pháp thí nghiệm ngoài trời.

- Khi khoan vào các hang hốc hoặc khe nứt lớn gây mất lượng dung dịch sét quá lớn ảnh hưởng nhiều đến giá thành khoan.

11.2.2. Phải căn cứ vào tình hình địa tầng của lỗ khoan, độ sâu lỗ khoan, yêu cầu lấy các loại mẫu đất, đá, nước, đường kính ống lọc (nếu là khoan bơm hút nước) để lựa chọn số tầng ống chống và đường kính cuối cùng của ống chống;

11.2.3. Có thể tham khảo bảng 11 để chọn chiều sâu đặt trong đất của mỗi loại ống chống (với điều kiện là ống chống còn tốt và có kích 30T).

Bảng 11: Lựa chọn chiều sâu đặt ống chống

Loại ống chống

Đất dính cứng hoặc dẻo cứng. Đất rời trạng thái chặt, sỏi, cuội (ứng với ma sát thành ống là 40 N/m²)

...

...

...

Φ 146

< 16 m

< 30 m

Φ 127

< 19 m

< 38 m

Φ 108

< 22 m

< 44 m

...

...

...

< 26 m

< 52 m

Φ 75

< 32 m

< 64 m

11.2.4. Đối với các đoạn ống chống nằm tự do trong môi trường lỏng hoặc khi để dẫn hướng có chiều dài vượt quá chiều dài tự do cho phép kê ở bảng 12 thì cần có biện pháp chống cong và bảo đảm độ bền uốn bằng cách giảm chiều dài tự do, tăng thêm liên kết, đặt trong ống chống lớn hơn;

Nếu khoan ở trong khu vực có nước chảy hoặc có sóng thì phải xét đến ảnh hưởng của lực ngang có thể xảy ra đối với đoạn ống tự do, và có biện pháp xử lý thích đáng.

11.2.5. Nên dùng ống chống có đầu nối trong hoặc nối trực tiếp không có gờ ngoài, chỉ dùng các ống chống có đầu nối ngoài làm ống dẫn hướng (trong nước và trong không khí) hoặc để hạ trong lớp đất xốp, mềm yếu. Khi sử dụng loại ống chống này phải tính toán đầy đủ đến khả năng nhổ sau này. Chiều dài tự do cho phép của ống chống được quy định trong bảng 12.

Bảng 12: Lựa chọn chiều dài tự do của ống chống

...

...

...

Sơ đồ A

Sơ đồ B

Sơ đồ C

Ghi chú:

- Ở các sơ đồ bên chỉ tính với trường hợp ống chống đủ chịu lực nén do tải trọng bản thân (q).

- Các sơ đồ ở bảng ứng với các trường hợp liên kết sau:

...

...

...

Sơ đồ B - Phần dưới của ống được đặt trong các loại đất xốp mềm hoặc trong đất đá cứng nhưng không sâu tới 2 m. Đầu trên của ống có liên kết chống dịch vị ngang.

Sơ đồ C - Phần dưới ống được ngàm chặt như sơ đồ A. Đầu trên của ống có liên kết như sơ đồ B.

91

12 m

16 m

23 m

108

14 m

18 m

...

...

...

127

15 m

21 m

29 m

146

18 m

23 m

32 m

11.3. Chống mất nước rửa trong lỗ khoan

...

...

...

- Khoan với dung dịch sét (nếu đang bơm rửa bằng nước);

- Nhồi đất sét để trám vết nứt hoặc lỗ hổng;

- Nhồi hoặc bơm vữa xi măng để trám vết nứt hoặc lỗ hổng;

- Hạ ống chống.

CHÚ THÍCH:

Khi mất nước ở gần đáy lỗ khoan và tầng bị mất nước mỏng thì nên nhồi đất sét hoặc vữa xi măng xuống đáy lỗ khoan.

Nếu mất nước từng phần, nên dùng dung dịch sét để khoan. Khi mất nước toàn phần nên dùng ống chống. Chỉ trong trường hợp đặc biệt có yêu cầu trong phương án kỹ thuật khoan hoặc khoan vào tầng đá nứt nẻ nhiều và ở khu vực khoan có nhiều lỗ khoan mới dùng vữa xi măng để ngăn nước hoặc chống mất nước.

11.4. Ngăn nước trong lỗ khoan

11.4.1. Đối với những lỗ khoan có nước mặt hoặc nước dưới đất, khi cần thiết quan trắc mực nước, lấy mẫu nước v.v... thì phải tiến hành công tác ngăn nước để cách li lớp chứa nước với các lớp đất đá khác hoặc cách li các lớp chứa nước khác nhau (kể cả nước mặt).

...

...

...

- Đo chiều sâu lỗ khoan và xác định vị trí cần ngăn nước.

- Chuẩn bị ống chống.

- Chuẩn bị vật liệu để ngăn nước: Đất sét hoặc vữa xi măng.

11.4.2. Chuẩn bị đất sét dùng làm chất cách nước cần theo những yêu cầu sau đây:

- Đất sét có tính dẻo cao, lượng hữu cơ không được vượt quá 6%. Lượng cát không được vượt quá 4% và không được lẫn dăm, sạn, sỏi hoặc mùn rác, rễ cây.

- Đất được nhào nặn kỹ, (có độ sệt B ở trong khoảng dẻo cứng), vê thành viên có đường kính bằng nửa đường kính lỗ khoan ở đoạn cách nước, sau đó phơi cho se mặt, không phơi quá nắng làm cho đất khô cứng và nứt nẻ. Nếu đất khô, cần đập nhỏ, loại bỏ rác, tạp chất rồi nhào với lượng nước thích hợp hoặc đất quá ướt nên để hong gió cho đến khi đạt độ sệt đã nêu.

11.4.3. Khi tiến hành ngăn nước bằng đất sét, phải thực hiện theo các quy định dưới đây:

- Nếu lớp cách nước là đất sét không lẫn sạn, sỏi, thì khoan sâu vào tầng sét khoảng 0,5 m đến 1,0 m rồi ép ống chống (chỉ được hạ ép, không được xoay ống chống) cho ngàm vào lớp sét này từ 1 m-2 m;

- Nếu lớp cách nước là đất sét có lẫn nhiều sạn, sỏi, cát hoặc là đá làm như sau:

...

...

...

b/ Vét lỗ khoan hoặc xói rửa cho sạch đất hoặc mùn khoan ở đáy lỗ khoan;

c/ Hạ ống chống xuống cách đáy 1,5 m đến 2,0 m và cố định ống chống. Cần chú ý chọn đường kính ống chống cách nước nhỏ hơn đường kính lỗ khoan ít nhất là một cấp;

- Thả từng viên đất sét xuống. Cứ thả các viên đất được 0,5 m theo chiều cao thì ngừng lại và tiến hành đầm nén cho tới khi còn khoảng 0,25 m. Đầm nén bằng nút gỗ có đường kính nhỏ hơn đường kính ống chống một cấp, lắp ở đầu cần khoan;

- Tiếp tục các bước trên cho đến khi tạo thành một nút đất sét lấp đầy lỗ khoan đoạn dưới chân ống chống;

- Hạ và ép ống chống vào trong nút đất sét từ 1,2 m đến 1,5 m.

11.4.4. Dùng vữa xi măng làm chất cách nước phải đạt các yêu cầu sau:

- Xi măng mác M30 đến M40.

- Nếu trong lỗ khoan có nước, phải dùng loại xi măng đông cứng nhanh hoặc xi măng thường có thêm chất phụ gia đông cứng như NaCl hoặc CaCI₂ với hàm lượng tùy theo lượng nước;

- Đối với nước có tính ăn mòn phải dùng loại xi măng chống ăn mòn thích hợp;

...

...

...

- Khi đổ vữa xi măng qua ống dẫn đặt trong ống chống thì tỷ lệ: nước/xi măng là 0,5;

Khi dùng máy bơm ép vữa thì chọn tỷ lệ: nước /xi măng từ 0,6 đến 0,7 và có thể thêm phụ gia hóa dẻo (bằng 2% lượng xi măng).

- Thời gian từ lúc trộn vữa xi măng cho tới khi kết thúc công việc cách nước (ép xong ống chống vào khối vữa xi măng) không được vượt quá thời gian bắt đầu đông kết xi măng.

Thời gian xi măng đông kết có thể tham khảo Bảng 13.

Bảng 13: Thời gian đông kết của xi măng

Loại nước để trộn vữa xi măng

Nhiệt độ trong lỗ khoan 40°C

Nhiệt độ trong lỗ khoan 45°C

Thời gian bắt đầu đông kết

...

...

...

Thời gian bắt đầu đông kết

Thời gian kết thúc đông kết

Nước thường

3h< T <3h30'

Không quá 3h sau khi bắt đầu đông kết

1h45'<T<2h45'

Không quá 1h30' sau khi bắt đầu đông kết

Nước nhiễm mặn

3h< T <6h

...

...

...

11.4.5. Thực hiện cách nước bằng vữa xi măng phải theo các quy định sau:

- Khoan sâu vào tầng đá cách nước từ 1,2 m đến 1,5 m. Xói rửa sạch mùn khoan và kiểm tra đáy lỗ khoan;

- Hạ ống chống xuống (chỉ được hạ ép, không được xoay ống chống) cho ngàm vào tầng cách nước từ 0,1 m đến 0,3 m;

- Tính lượng vữa cần trộn và xác định tỷ lệ phối hợp. Phải chuẩn bị một khối lượng vữa lớn hơn khối lượng vữa cần thiết theo tính toán là 50%;

- Trộn vữa và đổ vữa xi măng xuống đáy lỗ khoan theo nguyên tắc lấp đầy từ dưới lên trên;

Trong quá trình đổ vữa, phải nâng dần dụng cụ đưa vữa lên phía trên. Phải đảm bảo độ nâng dụng cụ lên sao cho đầu ra vữa luôn luôn ngập dưới mặt vữa trong lỗ khoan;

- Cao độ mặt vữa trong ống chống phải cao hơn cao độ đỉnh tầng cách nước từ 0,3 m đến 0,5 m;

- Kiểm tra mặt vữa trong lỗ khoan;

- Ngay sau khi thực hiện đưa vữa xuống đáy lỗ khoan xong phải xói rửa sạch vữa xi măng trong dụng cụ và đường ống dẫn đã dùng;

...

...

...

11.4.6. Tùy điều kiện cụ thể có thể chọn một trong các cách sau đây để đưa vữa xi măng xuống đáy lỗ khoan.

- Dùng ống chống nhỏ làm ống dẫn đưa vữa xi măng xuống tận đáy lỗ. Khi trong lỗ khoan có nước cần đặt quả cầu hay lưỡi gà ở đầu dưới ống để giữ vữa trong ống. Chỉ sau khi đã chứa đủ lượng vữa cần thiết ở trong ống mới được cắt quả cầu để vữa đùn ra ngoài lấp lỗ khoan;

- Dùng ống mẫu có nút gỗ ở hai đầu lòng ống để chứa vữa. Nút gỗ phải khít, đủ để giữ vữa trong lòng ống. Đưa thận trọng ống mẫu xuống đáy lỗ khoan, sau đó ép nút gỗ và vữa ra khỏi ống mẫu;

- Dùng bơm đưa vữa xuống đáy lỗ qua cần khoan. Quá trình thao tác như sau:

a/ Hạ cần khoan xuống cách đáy lỗ khoan 0,1 m - 0,2 m rồi cố định lại.

b/ Nối móc tất cả các đầu nối của hệ thống bơm, sau đó cho bơm nước thử để kiểm tra máy bơm và đường ống.

c/ Tính lượng vữa và trộn vữa. Khi tính phải tính cả lượng vữa còn lại trong cần khoan, ống cao su dẫn vữa, máy bơm, ống cao su hút vữa và lượng vữa dư trong thùng đủ ngập miệng ống hút (đầu clebin).

d/ Cách trộn vữa như sau: đổ lượng nước đã tính toán vào máy trộn rồi vừa cho xi măng vừa cho chạy máy trộn trong 10 min. Nếu có cho thêm chất phụ gia thì phải cho vào nước khuấy đều trước khi đổ xi măng vào.

e/ Trong khi quấy trộn vữa phải cho chạy máy bơm hút nước trong thùng đựng vữa. Chờ khi sắp hết nước thì mở cửa xả cho vữa vào thùng, và tiếp tục bơm đầy vữa vào lỗ khoan (chú ý là vữa ở máy trộn ra cần cho qua sàng cỡ 1 mm).

...

...

...

Phải nâng dần cần khoan lên đồng thời phải luôn luôn theo dõi đồng hồ áp lực. Nếu thấy áp lực tăng đột ngột, phải rút cần khoan lên một đoạn thích hợp để tránh tắc vữa.

11.4.7. Sau khi đã thực hiện ngăn nước phải kiểm tra chất lượng cách nước như sau:

- Khoan sâu qua chân ống chống cách khoảng 0,5 m.

- Hạ thấp hoặc nâng cao cột nước trong lỗ khoan một đoạn bằng 1/4 - 1/2 chiều cao cột nước khi chưa ngăn nước;

- Sau hai giờ kể từ lúc múc nước hoặc đổ nước vào lỗ khoan, nếu cột nước trong lỗ khoan biến đổi không quá 0,1 m thì công tác ngăn nước được coi là đạt yêu cầu;

- Nếu ngăn nước bằng vữa xi măng, phải để sau 3 ngày đêm mới được khoan kiểm tra chất lượng cách nước.

12. Theo dõi, đo đạc và ghi chép trong quá trình khoan

12.1. Trong quá trình khoan phải theo dõi, đo đạc và ghi chép đầy đủ, trung thực vào nhật ký khoan về các mặt:

12.1.1. Tình hình khoan (các loại thiết bị và dụng cụ khoan đã sử dụng, tình hình và cách giải quyết các sự cố về khoan, độ sâu của mũi khoan, diễn biến của việc sử dụng dung dịch hoặc độ sâu và đường kính ống chống, diễn biến khi khoan qua các loại địa tầng v.v...);

...

...

...

12.1.3. Tình hình lấy các loại mẫu đất, đá, nước và các đặc trưng (tên gọi, tính chất, trạng thái, thành phần) của mẫu;

12.1.4. Độ sâu thí nghiệm xuyên tiêu chuẩn (SPT), số búa từng đoạn và trị số N (Nếu có thí nghiệm xuyên tiêu chuẩn);

12.2. Công tác theo dõi, ghi chép trong khi khoan được chính xác, kíp trưởng và thư ký khoan phải thường xuyên nắm vững độ sâu của đáy lỗ khoan, độ sâu của chân ống chống, độ sâu mẫu và đáy mẫu (hay mẫu) lấy được đồng thời thường xuyên theo dõi đầy đủ các yếu tố phản ảnh tình hình địa tầng, tình hình khoan vào từng loại địa tầng như: cảm giác tay khoan, tiếng vọng ở đáy lỗ khoan, mầu sắc và lượng nước rửa, tình trạng tự lún hay tự tụt của cột dụng cụ khoan, chiều cao đập, tình hình đóng tạ, tốc độ khoan, áp lực lên đáy lỗ khoan v.v…

Các yếu tố trên phải được thể hiện bằng số liệu và liên hệ với độ sâu của lỗ khoan.

12.3. Ghi chép ở hiện trường bao gồm các công việc ghi bảng, ghi nhật ký khoan và ghi sổ kỹ thuật.

Ghi nhật ký bằng bút chì đen, nhãn mầu và sổ kỹ thuật ghi bằng mực không nhòe và ghi bảng đen bằng phấn trắng hay bảng trắng bằng bút dạ.

12.4. Khi ghi chép nhật ký khoan phải đảm bảo các yêu cầu sau đây:

12.4.1. Sạch sẽ, rõ ràng đúng các cột, các mục tương ứng.

12.4.2. Không tẩy xóa hoặc xé bỏ những phần ghi sai mà chỉ được gạch ngang (những phần bị gạch phải đảm bảo còn đọc được) rồi ghi phần sửa lại ở phía trên.

...

...

...

12.5. Các tính toán phục vụ cho việc ghi chép nhật ký khoan hoặc những vấn đề đặc biệt, cần được ghi chép lại cho rõ hơn thì phải ghi vào sổ kỹ thuật của tổ. Khi kết thúc công trình, tổ khoan phải nộp sổ này cho chủ nhiệm nghiệp vụ (Chủ công trình) cùng với nhật ký khoan.

12.6. Nhật ký khoan và sổ kỹ thuật khoan do thư ký khoan trực tiếp ghi chép ở hiện trường.

12.7. Khi làm việc, thư ký khoan phải có đầy đủ các dụng cụ và phương tiện như quy định ở Phụ lục T.

12.8. Trước khi sử dụng các loại dụng cụ khoan (cần khoan, ống chống, mũi khoan v.v...) đều phải đo chiều dài và kiểm tra chất lượng của các dụng cụ đó.

Đầu mỗi ca làm việc và khi giao ca nhất thiết phải đo kiểm tra toàn bộ cần khoan và độ sâu lỗ khoan.

12.9. Khi đo chiều dài của dụng cụ khoan, chiều cao đầu máy, chiều dài ống chống v.v... phải dùng thước có chất lượng tốt.

Khi đo kiểm tra thì sai số giữa hai lần đo không được vượt quá trị số cho phép và dùng số trung bình cộng của hai lần đo. Khi ghi vào nhật ký khoan số đo được quy tròn tới cm.

CHÚ THÍCH:

- Thước gỗ hoặc thước dây phải được kiểm tra và hiệu chỉnh trước khi dùng;

...

...

...

12.10. Tất cả các đo đạc về chiều sâu đều phải dựa vào một mốc có cao độ phụ chọn trước, tương đương với mặt nền (sàn) khoan.

12.11. Quan trắc và ghi chép mực nước trong lỗ khoan thực hiện theo hướng dẫn ở Phụ lục O.

(Chỉ tiến hành khi có yêu cầu riêng).

13. Lấy mẫu đất, đá, nước

13.1. Công việc chọn mẫu thí nghiệm do chủ nhiệm đồ án quyết định dựa vào yêu cầu của từng loại công trình và tính chất của địa tầng. Trong quá trình khoan, đơn vị khoan phải căn cứ vào tình hình địa tầng cũng như các yêu cầu đã được quy định trong điều này và trong bản nhiệm vụ hoặc phương án kỹ thuật khoan để quyết định lấy các loại mẫu đất, đá, nước.

13.2. Công tác lấy mẫu đất, đá, nước phải đảm bảo các yêu cầu chung sau đây:

13.2.1. Sử dụng đúng phương pháp lấy mẫu và dụng cụ ấy mẫu đối với các loại đất, đá, nước;

13.2.2. Khi phát hiện có sự thay đổi địa tầng (thay đổi thành phần, tính chất, trạng thái, nguồn gốc thành tạo...), đều phải ngừng khoan, xác định độ sâu đổi tầng và lấy mẫu kịp thời;

13.2.3. Mẫu phải đại diện cho một lớp đất, đá nhất định và phải đảm bảo về quy cách, khối lượng chất lượng;

...

...

...

13.2.5. Thực hiện đầy đủ các yêu cầu đóng gói, bảo quản, vận chuyển và giao nhận mẫu (TCVN 2683, Đất cho xây dựng - Lấy mẫu, bao gói, vận chuyển và bảo quản mẫu);

A. Mẫu đất

13.3. Lấy mẫu thí nghiệm trong các lỗ khoan theo các nguyên tắc sau:

13.3.1. Mỗi lớp đất phải có ít nhất một mẫu thí nghiệm;

13.3.2. Đối với các lớp đất dày hơn 2 m, thì cứ khoảng 2 m lấy một mẫu nguyên trạng (đối với đất dính) hoặc mẫu không nguyên trạng (mẫu xáo trộn) đối với đất rời rạc, đất phong hóa;

13.3.3. Đối với các địa tầng thuộc loại đất sét, sét pha, cát pha, bùn, than bùn, đá phong hóa dạng đất, phải tận lượng lấy đầy đủ mẫu nguyên trạng;

13.3.4. Đối với các loại đất dính có bề dầy dưới 0,5 m không lấy được mẫu nguyên trạng do đã khoan xuyên qua hoặc đối với các trường hợp quy định phải lấy mẫu nguyên trạng như bùn lỏng, cát sét v.v... mà trong một vài trường hợp quá khó khăn không thể lấy được thì phải lấy được mẫu xáo động giữ ẩm để thí nghiệm;

13.3.5. Đối với các lớp cuội, sỏi (dăm sạn), cát sỏi, (cát sạn); các lớp cát có độ ẩm từ ẩm ướt đến bão hòa, thì lấy mẫu xáo động không giữ ẩm.

13.4. Căn cứ vào tình hình địa tầng và yêu cầu của nhiệm vụ khoan, bước đầu lựa chọn phương pháp và dụng cụ lấy mẫu thí nghiệm theo quy định trong bảng 14 dưới đây:

...

...

...

Loại đất đá

Loại mẫu

Dụng cụ lấy mẫu

Phương pháp

Ghi chú

Các loại đất dính ở trạng thái dẻo chảy, chảy, bùn

Nguyên trạng

- Ống mẫu thành mỏng

- Ống mẫu chẻ có pít tông

...

...

...

Các loại đất dính trạng thái dẻo mềm đến cứng

Nguyên trạng

- Ống mẫu nguyên trạng loại thường hoặc loại có pít tông.

- Ống mẫu nòng đôi

- Đóng tạ

- Khoan khô lấy mẫu hoặc khoan xoay kết hợp bơm dung dịch.

Các loại cát ở trạng thái xốp rời đến chặt vừa ẩm ướt đến bão hòa.

...

...

...

- Ống mẫu có van

- Ống mẫu nòng đôi

- Ống mẫu chẻ của mũi xuyên SPT

- Khoan đập

- Khoan xoay kết hợp bơm dung dịch sét.

- Lấy mẫu kết hợp thí nghiệm xuyên tiêu chuẩn.

- Lấy mẫu theo phương pháp tứ phân

Đất hòn to (Cuội, sỏi, sạn đá tảng)

Mẫu xáo động (Không nguyên trạng)

...

...

...

- Mũi khoan hạt hợp kim, kim cương.

- Khoan đập

- Khoan xoay lấy mẫu.

- Lấy mẫu theo phương pháp tứ phân

13.5. Ống lấy mẫu hoặc mũi khoan hợp kim, ống mẫu nòng đôi để lấy mẫu nguyên trạng phải có đường kính trong lớn hơn 48 mm.

Hộp đựng mẫu phải đồng bộ, có đường kính và độ dài phù hợp với từng loại ống lấy mẫu, đồng thời thân và nắp hộp phải vừa khít nhau, tháo lắp dễ dàng. Nếu dùng hộp tôn thì khe hở không được rộng quá 0,5 mm và không được chồng mép lên nhau.

13.6. Lấy mẫu đất nguyên trạng cần đảm bảo các yêu cầu sau:

13.6.1. Vét sạch đất ở đáy lỗ khoan trước khi lấy mẫu (tới độ sâu đã khoan). Không được dùng biện pháp khoan đập mà phải dùng các mũi khoan thìa, mũi khoan lòng máng, mũi khoan guồng xoắn để khoan vét hoặc dùng ống mẫu có van để ép xuống;

13.6.2. Nếu khoan có ống chống phải để chân ống chống nằm trên chỗ lấy mẫu từ 10 cm đến 20 cm.

...

...

...

13.8. Trước khi lấy mẫu phải kiểm tra và làm các việc sau:

13.8.1. Lắp đầy đủ và đúng chỗ các bộ phận của ống lấy mẫu. Mép vát đầu ống phải là nguyên vẹn (những chỗ bị móp bị vẹt phải được sửa lại hoặc thay thế) lỗ thoát nước phải thông, các cơ cấu khác phải hoạt động bình thường;

13.8.2. Đặt hộp mẫu nằm vừa khít trong khoang lòng ống, ở phía trong hộp mẫu và ở khoang lòng ống mẫu phải bôi một lớp mỡ mỏng;

13.8.3. Kiểm tra số liệu đo đạc và tính toán độ sâu lỗ khoan, nếu có nghi vấn (đo sai hoặc thành lỗ sụt lở v.v...) phải đo lại độ sâu thực tế đáy lỗ khoan.

13.9. Khi lấy các mẫu đất nguyên trạng phải theo các quy định dưới đây:

13.9.1. Đối với đất bùn, các loại đất dính trạng thái từ dẻo chảy đến chảy, phải dùng phương pháp nén, ép, không được đóng tạ;

13.9.2. Đối với đất có trạng thái từ dẻo mềm trở lên thì dùng tạ thích hợp để đóng mẫu. Các số liệu đóng mẫu phải được ghi vào nhật ký khoan (theo hướng dẫn ở Phụ lục I);

13.9.3. Khi nén hoặc đóng mẫu phải đánh dấu lên cần khoan dấu bắt đầu và dấu kết thúc đóng mẫu. Khoảng cách giữa hai dấu này phải nhỏ hơn chiều dài ống mẫu (tính từ đầu mũi đến vai ống mẫu).

13.10. Sau khi kéo ống mẫu lên phải gạt bỏ bùn đất thừa, dùng giẻ hoặc rơm lau sạch (lau khô, tuyệt đối không được dùng nước để rửa) rồi mới mở để lấy mẫu.

...

...

...

13.11. Khi mở ống lấy mẫu ra, dùng dao mỏng hoặc dây thép có đường kính nhỏ hơn 0,5 mm để cắt đất thừa ở hai đầu ống đựng mẫu.

CHÚ THÍCH: Nếu thấy mẫu lấy lên bị thiếu dưới 2cm thì được phép cắt phần đất thừa ở bên dưới bỏ vào cho đầy nhưng phải ngăn cách bằng một lớp giấy tráng paraphin và ở phiếu mẫu bên ngoài hộp phải ghi rõ chiều cao của đoạn đất được bỏ thêm vào.

13.12. Phải bọc mẫu để giữ ẩm ngay sau khi lấy đất ở ống lấy mẫu ra.

13.13. Ở mỗi hộp mẫu đất thí nghiệm phải có một phiếu mẫu viết bằng mực tốt (không bị nhòe), nhúng pa ra phin và dán theo đúng hướng trên, dưới ở bên ngoài hộp mẫu hoặc dán nhãn mẫu băng dính. Quy cách phiếu mẫu theo Phụ lục K.

13.14. Khi lấy các mẫu đất xáo động để thí nghiệm phải thực hiện các yêu cầu kỹ thuật sau:

13.14.1. Đối với đất rời:

- Mẫu lấy từ ống mẫu tách đôi của dụng cụ xuyên SPT được coi như là mẫu xáo động.

- Nếu lấy từ ống mẫu ra phải được hứng trực tiếp vào khay. Trong khi hứng mẫu phải chú ý quan sát mẫu, kết hợp với các phát hiện ghi chép được về sự thay đổi trong quá trình khoan (mầu sắc, thành phần hạt, dạng hạt, vật xen lẫn v.v...) mà xác định khả năng chia lớp, sự tồn tại của các lớp xen kẽ mỏng, lớp kết hạt, ổ sét, ổ cát... trong hiệp khoan cũng như độ sâu phân bố của chúng.

- Nếu lượng đất nhiều hơn lượng mẫu quy định thì dùng phương pháp chia bốn góc để lấy mẫu. Nếu lượng mẫu vẫn nhiều thì lại làm tiếp như trên cho đến khi đủ khối lượng của một mẫu cần lấy.

...

...

...

- Sau mỗi lần lấy mẫu, ống lấy mẫu, khay và xẻng phải được làm sạch, không được để đất, cát bẩn bám vào dụng cụ.

13.14.2. Đối với đất dính:

- Có thể lấy mẫu từ mũi khoan guồng xoắn, ống mẫu có van v.v...

- Nhồi đất đầy hộp mẫu cho không còn khe hở nhưng không được lèn chặt.

13.15. Cách đóng gói, bọc sáp, dán nhãn của các mẫu thí nghiệm xáo động giữ ẩm cũng giống như cách làm đối với các mẫu nguyên trạng.

13.16. Khối lượng mẫu xáo động giữ ẩm được quy định tùy thuộc vào các hạng mục yêu cầu thí nghiệm.

CHÚ THÍCH:

Độ sâu lấy mẫu của các loại đất trên được tính theo khoảng độ sâu từ đầu đến cuối hiệp khoan. Trường hợp có sự chia lớp trong hiệp thì độ sâu lấy mẫu phải được tính với độ sâu của mặt chia lớp này.

13.17. Cách thức lấy mẫu xáo động không giữ ẩm tương tự cách thức lấy mẫu xáo động giữ ẩm nhưng không cần bọc giữ ẩm.

...

...

...

13.18. Khi khoan nếu có yêu cầu lấy mẫu đá để thí nghiệm thì mỗi tầng đá ít nhất phải lấy 2 mẫu thí nghiệm.

Mẫu đá thí nghiệm phải có kích thước tối thiểu là:

- Đường kính d = 75 mm

- Chiều cao 2d.

Trong trường hợp đá vỡ khối, vỡ dăm không lấy được mẫu theo kích thước quy định thì phải lấy ít nhất hai hộp mẫu lưu có đậy nắp cẩn thận và kèm theo phiếu mẫu.

13.19. Lấy mẫu đá từ ống mẫu và mũi khoan ra phải thực hiện các quy định sau:

13.19.1. Dùng khay tôn hoặc khay gỗ hứng trực tiếp dưới ống mẫu. Đầu ống mẫu phải được kê lên gỗ cao trên mặt khay khoảng 10 cm;

13.19.2. Lấy tuần tự các mẫu ra, đánh dấu ngay đầu trên của mẫu. Sau đó xếp thứ tự rồi dùng sơn có mầu khác với mầu của mẫu đá ghi lên mẫu (ngay sau khi mẫu đá khô) các mục sau:

- Số hiệu lỗ khoan.

...

...

...

- Độ sâu mặt trên và mặt dưới của mẫu (lấy đến cm).

13.20. Khi khoan vào lớp đá mà mẫu bị tan rữa hết trong dung dịch bơm rửa thì phải kịp thời thay đổi phương pháp hoặc chế độ khoan để đảm bảo lấy được mẫu.

Đối với đoạn lỗ khoan đã khoan qua mà không lấy được mẫu thì phải lấy mùn đá trong cần khoan và đóng gói như mẫu lưu (lấy vào hộp mẫu hay túi nilon) đồng thời ở phiếu mẫu phải đề thêm từ “mùn khoan” vào phần mô tả mẫu đá.

13.21. Toàn bộ mẫu đá, dăm đá, mùn khoan phải được xếp vào hòm mẫu lưu.

C. Mẫu nước

13.22. Trong công tác khoan thăm dò địa chất công trình thường phải lấy các loại mẫu nước như bảng 15.

Bảng 15: Các loại mẫu nước cần lấy khi khoan

Loại mẫu nước thí nghiệm

Mục đích nghiên cứu

...

...

...

Tính chất hóa, lý của nước ngầm.

Nước ngầm (tự nhiên)

Phân tích khả năng ăn mòn bê tông của nước (nếu cần)

13.23. Về yêu cầu lấy các loại mẫu nước cũng như việc tăng giảm khối lượng mẫu được quy định rõ trong bản nhiệm vụ hoặc phương án kỹ thuật khoan.

13.24. Khối lượng ít nhất của một mẫu nước cần được lấy theo quy định trong bảng 16.

Bảng 16: Thể tích mẫu nước

Loại mẫu

Thể tích nước (L)

Nước ngầm (tự nhiên)

...

...

...

Nước Phân tích khả năng ăn mòn bê tông

2

CHÚ THÍCH: Nếu mẫu nước có nhiều cặn lắng (vượt quá 1/5 thể tích của từng chai mẫu) thì cần lấy thêm nước mẫu. Lượng nước được lấy thêm bằng khoảng hai lần thể tích bị cặn chiếm chỗ.

13.25. Trước khi lấy mẫu nước trong lỗ khoan cần chú ý các điều sau:

13.25.1. Không được làm ô nhiễm nguồn nước trong quá trình khoan như nổ mìn, thả hóa chất thí nghiệm vào lỗ khoan...

13.25.2. Tìm mọi biện pháp xử lý không cho các nguồn nước khác xâm nhập vào lớp cần lấy mẫu;

13.25.3. Trường hợp khoan xuyên qua nhiều lớp chứa nước, muốn lấy nước riêng cho từng lớp phải tìm biện pháp ngăn nước ở các lớp khác;

Thực hiện các biện pháp ngăn nước theo các quy định tại Điều 11 (hoặc theo phương án kỹ thuật riêng);

13.25.4. Phải rửa lỗ khoan bằng cách dùng máy bơm hút cạn hoặc dùng ống mẫu có van múc cạn. Nếu không bơm hoặc múc cạn được thì lượng nước lấy ra tối thiểu phải bằng 3 lần thể tích nước có trong lỗ khoan lúc chưa múc;

...

...

...

13.25.6. Chỉ được lấy mẫu sau khi nước đã lên đủ (bằng lượng nước có trong lỗ khoan trước khi múc), tương đối trong và không được vượt qua 12 h;

13.25.7. Nếu sau 12 h nước vẫn còn cặn lắng thì cũng phải lấy mẫu nhưng lượng nước phải được lấy tăng thêm theo quy định của Điều 13.26.

13.26. Dụng cụ được sử dụng để đựng và chuyển các loại mẫu nước thí nghiệm cần theo các quy định sau:

13.26.1. Dùng chai thủy tinh hoặc nhựa trắng có dung tích 0,5 L hoặc 1 L;

13.26.2. Dùng nút chai là thủy tinh nhám, nút nhựa, nút cao su hoặc nút bấc;

13.26.3. Trước khi sử dụng các chai, lọ và nút phải xử lý như sau:

- Rửa bằng dung dịch xà phỏng ấm, nếu chai lọ có cặn cứng bám vào thành phải dùng a xít HCI (5-10%) khử bỏ cặn trước khi rửa.

- Súc rửa bằng nước trong nhiều lần;

- Tráng lại hai lần bằng nước cất;

...

...

...

CHÚ THÍCH: Đối với các mẫu nước thí nghiệm cho các mục đích khác với quy định ở điều 13.27 thì cần nghiên cứu xử lý chai lọ một cách thích đáng.

13.27. Khi lấy mẫu nước trong lỗ khoan cần làm đầy đủ các việc sau:

13.27.1. Dùng nhiệt kế biến đổi chậm hoặc nhiệt kế thường đặt sẵn trong chai hoặc lắp sẵn vào dụng cụ lấy mẫu. Độ chính xác của nhiệt kế tới 0,5°C.

13.27.2. Rửa sạch, lắp ráp và kiểm tra sự hoạt động của dụng cụ lấy mẫu.

13.27.3. Thả dụng cụ lấy mẫu vào lỗ khoan để lấy nước tráng dụng cụ, chai lọ. Tận dụng lấy nước tráng ở phía trên mặt một cách nhẹ nhàng để tránh xáo động tầng nước.

13.27.4. Đo nhiệt độ không khí ở thời điểm lấy mẫu.

13.28. Có thể dùng một trong hai dụng cụ chuyên dùng sau đây để lấy mẫu nước, đồng thời lấy mẫu nước theo quy định sau:

13.28.1. Dùng dụng cụ Ximonov:

- Thả đế dưới của dụng cụ vào lỗ khoan tới độ sâu quy định;

...

...

...

- Lắc dây cáp vài lần cho các bộ phận vào khớp với nhau;

- Kéo ống Ximonov lên;

- Lắp một đầu ống cao su vào bộ phận tháo nước của đế dưới, còn đầu kia thả xuống tận đáy chai đựng mẫu (chai để thấp hơn ống đựng mẫu Ximonov);

- Mở van cho nước từ ống Ximonov chảy vào chai đựng mẫu;

Đối với những chai để thí nghiệm các thành phần dễ bị mất mát hoặc biến đổi thì phải lấy trước, đồng thời phải để nước chảy tràn ra ngoài một lượng bằng một nửa dung tích chai.

CHÚ THÍCH: Không được dùng cách rót nước từ ống lấy mẫu vào chai hoặc chuyển từ chai này sang chai khác.

13.28.2. Dùng hệ thống chai liên hoàn:

- Thả dụng cụ đến độ sâu quy định. Kéo dây mở van thoát khí cho nước vào chai;

- Sau khi nước đã vào đầy chai (không còn trông hoặc nghe thấy tiếng bọt sủi) thì chùng dây mở van để đóng ống thoát khí và kéo dụng cụ lên;

...

...

...

- Đánh số thứ tự các chai kể từ dưới lên;

CHÚ THÍCH:

a) Không được chuyền nước từ chai này sang chai khác;

b) Khi khoan vào lớp chứa nước là đất đá rời rạc, thành lỗ khoan không ổn định phải dùng ống chống thì độ sâu chân ống chống được coi là độ sâu lấy mẫu nước;

Trong trường hợp này phải tận lượng thả dụng cụ lấy mẫu nước xuống tận chân ống chống;

c) Khi khoan vào lớp chứa nước là đất đá ổn định, không phải dùng ống chống thì độ sâu của mẫu nước là độ sâu thả dụng cụ lấy mẫu;

13.29. Khi lấy mẫu nước mặt, cần theo những quy định sau đây:

13.29.1. Nếu lấy mẫu nước ở hồ ao, sông ngòi thì phải lấy ở chỗ cách mép nước ít nhất 2 m và phải lấy đúng vị trí đã quy định.

13.29.2. Khi lấy mẫu nước ở nguồn nước có lưu lượng rất nhỏ và dốc thoải thì phải đào một hố sâu ở giữa nguồn nước định lấy, sau đó đợi nước tương đối trong rồi mới lấy. Hố đào phải thật sâu để có thể đặt ngập toàn bộ dụng cụ lấy nước vào trong nước.

...

...

...

13.30. Đóng mẫu thí nghiệm nước ngầm tự nhiên theo trình tự và quy định dưới đây:

13.30.1. Một chai 1 L để thí nghiệm lượng CO₂, tự do và trị số pH (hoặc 2 chai 1/2 L, lấy chai 1 và 2 trong hệ thống chai liên hoàn). Nước ở trong chai phải thật đầy, (không còn không khí ở trong chai sau khi đã đậy nút) và ở trên phiếu mẫu của các chai này phải ghi rõ (mẫu phân tích pH và CO₂). Phải đóng gói các chai này ngay sau khi lấy mẫu lên.

13.30.2. Một chai mẫu để thí nghiệm CO₂ ăn mòn: cho 400 ml nước vào chai 1/2 L và từ 3 g đến 5 g bột cácbônát can xi (bột đá vôi). Khi lấy mẫu bằng dụng cụ chai liên hoàn thì lấy chai thứ 3 làm mẫu này và ở trên phiếu mẫu phải ghi thêm “Phân tích CO₂ ăn mòn”.

13.30.3. Các chai mẫu nước ngầm tự nhiên còn lại, sau khi đã lấy đầy nước, cần đổ bớt đi một ít sao cho mặt nước cách đáy nút 1cm và dán phiếu mẫu có ghi rõ “Phân tích thành phần hóa học”.

13.31. Đối với các chai mẫu nước sau khi đã lấy lên phải lấy vải màn nhúng paraphin, bọc kín nút và miệng chai rồi dán phiếu mẫu ở ngoài chai. Ghi vào phiếu mẫu bằng mực không nhòe đầy đủ các mục của mẫu nước, rồi tráng paraphin. Quy cách phiếu mẫu nước theo Phụ lục K.

D. Mẫu lưu

13.32. Mẫu lưu được coi là vật chứng gốc để làm căn cứ khi nghiệm thu công trình khoan thăm dò, khi chỉnh lý tài liệu và khi cần thiết phải kiểm tra sau này.

13.33. Lấy mẫu lưu theo các yêu cầu sau:

13.33.1. Đối với mỗi lớp đất ít nhất phải lấy một mẫu lưu và mẫu này phải đại diện cho đoạn lấy mẫu.

...

...

...

13.33.3. Đối với đất rời, cứ mỗi hiệp khoan lấy một mẫu lưu và ghi theo khoảng độ sâu của hiệp khoan. Trường hợp có sự chia lớp trong hiệp thì phải lấy mẫu lưu thêm cho từng lớp trong hiệp.

13.33.4. Khi lấy mẫu thí nghiệm thì đồng thời kết hợp lấy mẫu lưu.

13.33.5. Đối với đất dính thì kết hợp lấy đất thừa ở đầu dưới mẫu thí nghiệm làm mẫu lưu.

13.33.6. Nếu thay đổi tầng hay có sự thay đổi về mầu sắc, trạng thái của đất, thành phần hạt, vật lẫn v.v... cũng phải lấy mẫu lưu.

13.34. Mỗi mẫu lưu cần lấy khối lượng đất tương đương với mẫu có kích thước 5 cm x 5 cm x 4 cm (cố gắng giữ nguyên kết cấu, không nhồi nặn) rồi dùng giấy gói và tráng paraphin bên ngoài hoặc cho vào túi nilon buộc chặt.

13.35. Ở mẫu lưu phải có hai phiếu mẫu in sẵn viết bằng mực không nhòe (hoặc giấy trắng viết bằng mực không nhoè) nhúng paraphin hoặc bỏ vào túi ni lon, đặt một phiếu trực tiếp vào mẫu đất và dán một phiếu ở bên ngoài.

Phiếu mẫu lưu theo Phụ lục K.

13.36. Thời gian lưu các loại mẫu phải thực hiện theo các quy định hiện hành.

14. Công tác kết thúc lỗ khoan

...

...

...

14.1.1. Công việc kết thúc của một lỗ khoan bao gồm:

- Nghiệm thu lỗ khoan;

- Lấp lỗ khoan;

- Tháo dọn dụng cụ máy móc;

- Vận chuyển máy móc, dụng cụ đến vị trí mới.

14.2. Nghiệm thu lỗ khoan

14.2.1. Tất cả các lỗ khoan sau khi khoan xong đều phải được nghiệm thu. Công tác nghiệm thu lỗ khoan bao gồm các nội dung sau:

- Vị trí, cao độ và độ sâu lỗ khoan;

- Các loại mẫu đất, đá, nước;

...

...

...

- Các nội dung ghi chép trong nhật ký khoan, sổ kỹ thuật và các văn bản khác.

Các nội dung trên phải được kiểm điểm đầy đủ dựa theo yêu cầu kỹ thuật của bản phương án kỹ thuật và quy trình khoan.

14.2.2. Khi nghiệm thu lỗ khoan phải có các thành phần sau:

14.3.1. Đại diện của đơn vị chủ quản;

14.3.2. Tổ trưởng tổ khoan (hoặc tổ phó) và thư ký khoan;

Trước khi tổ chức nghiệm thu, Tổ khoan có nhiệm vụ làm công tác chuẩn bị (theo như nội dung ở Điều 14.2).

Sau khi nghiệm thu xong phải lập biên bản theo đúng quy định.

14.3. Lấp lỗ khoan

14.3.1. Đối với hầu hết các lỗ khoan sau khi đã được nghiệm thu, đều được lấp hoàn lại để:

...

...

...

- Bảo đảm an toàn trong sinh hoạt và sản xuất của nhân dân địa phương.

- Bảo đảm tính ổn định cho công trình đã và sẽ xây dựng sau này trong khu vực có lỗ khoan.

14.3.2. Nếu trong bản phương án kỹ thuật khoan không có yêu càu đặc biệt thì sau khi khoan xong một lỗ khoan cần tiến hành lấp lỗ theo các quy định sau:

- Dùng loại đất tương đương với loại đất của từng lớp đất trong lỗ khoan để lấp, riêng đối với phần lỗ khoan qua đá, dùng đất sét hoặc đất sét pha nặng để lấp;

- Khi lấp bằng đất dính, phải đập nhỏ hoặc viên đất thành hòn có cỡ to bằng 1/2 đến 1/3 đường kính lỗ khoan.

- Phải trả dần vật liệu lấp lỗ vào lỗ khoan từng mét một rồi kích ống chống lên cũng từng mét một cho đến khi lấp hết lỗ;

- Không được đổ đất ào vào lỗ khoan để tránh làm tắc lỗ.

14.3.3. Sau khi đã lấp lỗ khoan xong phải ghi vào sổ kỹ thuật. Trường hợp trong phương án kỹ thuật khoan có yêu cầu lấp lỗ đặc biệt thì sau khi lấp lỗ khoan xong phải lập biên bản theo mẫu ở phụ lục M.

14.3.4. Trong quá trình lấp lỗ khoan phải thường xuyên theo dõi, ghi chép vào nhật ký khoan về độ sâu, nguyên liệu, bề dầy của lớp đất lấp lỗ.

...

...

...

14.4. Công tác tháo dọn dụng cụ, máy móc

14.4.1. Đối với máy khoan không thuộc dạng tự hành khi tháo dọn máy móc dụng cụ khoan cần theo trình tự sau:

- Xếp dọn đồ nghề và dụng cụ khoan;

- Tháo các máy khoan, máy bơm, máy nổ, xát xi;

- Tháo và hạ tháp khoan.

Đối với các máy khoan tự hành khi kết thúc một lỗ khoan và chuyển sang vị trí khác cần thực hiện các yêu cầu sau:

a/ Tắt máy khoan và kéo tay gạt sang vị trí trung bình;

b/ Nếu khoan với dung dịch sét, cần rửa sạch máy khoan;

c/ Tắt máy bơm xong tắt máy nổ;

...

...

...

e/ Hạ thấp khoan;

f/ Nâng bệ đỡ sau của khung lên;

g/ Nâng kích đỡ lên.

14.4.2. Khi xếp dọn dụng cụ khoan cần làm các công việc sau đây:

- Xếp đặt riêng biệt các loại dụng cụ, ống chống, cần khoan v.v....

- Phân loại chất lượng dụng cụ, thứ nào hư hỏng tự sửa chữa được thì bố trí người làm ngay, thứ nào hư hỏng không thể sửa chữa được, cần được thu xếp lại và gửi về nơi sửa chữa quy định:

- Kết hợp làm công tác bảo dưỡng và bảo vệ dụng cụ như lau chùi, bôi mỡ vào các đầu ren, lắp các đầu bảo vệ vào ống chống v.v...

- Các đồ nghề, dụng cụ nhỏ dễ rơi, dễ thất lạc (như các loại clê, kìm, búa v.v...) phải được chứa vào hòm gỗ có nắp đậy.

14.4.3. Khi tháo dỡ máy móc phải tuân theo các quy định dưới đây:

...

...

...

- Đối với các bộ phận, chi tiết máy nhỏ dễ rơi, dễ thất lạc (đinh ốc, miếng đệm, chốt, ống dẫn dầu v.v...) khi đã được tháo ra phải bảo quản cẩn thận. Nếu có thể thì tháo ở chỗ nào nên vặn ngay vào chỗ đó để tránh thất lạc, mất mát;

- Đối với các bộ phận chi tiết máy dễ bị hư hỏng, đứt gẫy phải có biện pháp bảo vệ che chắn;

- Đối với các loại ống lộ ra ngoài như ống dẫn dầu ống xả v.v... phải nút vào cẩn thận để đề phòng các vật nhỏ, bụi bẩn rơi vào.

14.4.4. Khi hạ tháp khoan phải lưu ý những điểm sau:

- Đối với các loại tháp khoan rời không gắn liền với máy khoan, nhất thiết phải tháo dỡ dần từ trên xuống dưới. Các thanh dằng liên kết ở hai chân cố định chỉ được tháo ra sau khi tháp khoan đã được hạ xuống mặt đất;

- Đối với tháp khoan của máy khoan tự hành, trước khi hạ tháp khoan phải tháo đế tựa ở hai chân tháp khoan, kéo tay gạt sang vị trí “hạ tháp khoan” sau đó mới hạ tháp khoan.

- Khi hạ tháp khoan phải hạ từ từ và phải có người đứng ngoài chỉ huy chung để đảm bảo an toàn cho người và thiết bị.

14.5. Công tác vận chuyển

14.5.1. Mỗi công trình khoan xong đều phải thực hiện nghiệm thu, sau đó mới được chuyển đi làm công trình mới.

...

...

...

14.5.3. Công tác khiêng vác, bốc xếp và vận chuyển thiết bị dụng cụ khoan phải được thực hiện theo Điều 5.3 và 5.4.

Phụ lục A

(Tham khảo)

Bản thiết kế lỗ khoan

Tên cơ quan khảo sát thiết kế

Số hiệu lỗ khoan:……………………………………………….

Tọa độ lỗ khoan:………………………………………………..

Thuộc công trình:………………………………………………

...

...

...

Thứ tự lớp

Độ sâu lớp dự kiến

Mặt cắt địa chất dự kiến

Tên đất và các đặc trưng về tính chất trạng thái

Phương pháp khoan và chế độ khoan

Gia cố thành lỗ khoan

Yêu cầu lấy mẫu và thí nghiệm tại chỗ

Ghi chú

...

...

...

...

...

...

Người thiết kế

Phụ trách kỹ thuật

Thủ trưởng

Phụ lục B

(Tham khảo)

Bản ghi kết quả xác định vị trí và cao độ lỗ khoan

(Cho một lỗ khoan hoặc một nhóm lỗ khoan)

...

...

...

Số hiệu lỗ khoan………………………Tọa độ lỗ khoan X………………… (hoặc lý trình)

Công trình……………………………...                          Y……………………………………

A. Sơ đồ đường sườn, mạng tam giác và các cọc mốc đã sử dụng

Tên cọc mốc

Tọa độ của cọc mốc

Cao độ của cọc mốc

Ghi chú

X

Y

...

...

...

Người tính………………………Người thực hiện………………………

...

...

...

Phụ lục C

(Quy định)

Xác định độ dốc ta luy nền khoan

A. Ta luy nền đắp

Khi chiều cao ta luy nền đắp dưới 4 mét thì độ dốc ta luy của nền đắp được quy định trong Bảng C-1 và những chú thích kèm theo:

Bảng C-1

Vật liệu dùng đắp nền

Độ dốc ta luy

...

...

...

Nền đắp trên khô sẽ ngập nước

Nền đắp trong nước

- Đất sét và đất sét pha

1:1.25

1:1,50

1:1,75

- Đất sét pha

1:1,25

1:1,50

...

...

...

- Cát bột, cát nhỏ

1:1,50

1:1,75

1:2,0

- Đá sỏi cuội, đá trôi đổ đống

1:1,0

1:1,25

1:1,50

- Đá dăm, đá hộc đổ đống

...

...

...

1:1,25

1:1,50

- Đá tảng xếp, đá hộc xếp

1:0,75

1:1,0

1:1,25

CHÚ THÍCH:

1. Độ dốc ta luy của các loại đất dính và đất rời ghi trong bảng trên ứng với điều kiện đất đắp phải được dầm với hệ số dầm nén bằng hoặc lớn hơn 0,85 (K>0,85).

Đất đắp nền cần có độ ẩm thích hợp, xấp xỉ độ ẩm tốt nhất và cần chia lớp đầm chặt.

...

...

...

2. Khi chiều cao đắp thấp (khoảng 1-2 mét) thì có thể xét giảm độ dốc ta luy quy định trong bảng trên một cấp từ 0,10 đến 0,25 (1: m-0,10; 1: m-0,25, với m là cotang của góc dốc ta luy quy định).

3. Khi đắp cao trên 4 mét phải thiết kế theo tình hình cụ thể.

B. Taluy nền đào

Khi chiều cao laluy nền đào dưới 4 mét, xác định độ dốc taluy quy định trong Bảng C-2 và những điều chú thích kèm theo:

Bảng C-2

Loại đất đá ở ta luy

Tính chất của đất

Ghi chú

Chặt chẽ

...

...

...

Xốp

- Đất sét và đất sét pha

1/0,50 ÷ 1/0,75

1/0,75 ÷ 1/1,0

1/1,0 ÷ 1/1,50

- Đất cát pha

1/0,75 ÷ 1/1,0

1/1,0 ÷ 1/1,25

...

...

...

- Cát

1/1,0 ÷ 1/1,25

1/1,25 ÷ 1/1,50

1/1,50 ÷ 1/1,75

- Các loại đá phong hóa

...

...

...

+ Nặng

1/0,50 ÷ 1,075

+ Vừa

1/0,25 ÷ 1/0,50

...

...

...

+ Nhẹ

1/0,10 ÷ 1/0,25

- Đá sỏi, cuội, không gắn kết

1/1,0 ÷ 1/1,25

1/1,25 ÷ 1/1,50

...

...

...

- Đá dăm, tảng, không gắn kết

1/0,75 ÷ 1/1,10

1/1,0 ÷ 1/1,25

CHÚ THÍCH:

1. Các trường hợp bất lợi như taluy tương đối cao (3 m - 4 m) trên đỉnh ta luy có dốc ngang trên 15°, khoan trong mùa mưa (kể cả mưa xuân) hoặc trường hợp tầng đá có lớp nghiêng ra nền khoan, trạng thái của đất xấu, cần dùng các trị số dốc thoải đã ghi cho từng loại đất.

2. Khi quyết định độ dốc của taluy đào nên tham khảo các kinh nghiệm của địa phương nơi khoan.

...

...

...

Phụ lục D

(Quy định)

Phân cấp đất đá theo độ khoan

Cấp đất đá

Tên đất đá

Loại đất đá đại diện

Tốc độ khoan (m/h)

(1)

...

...

...

(3)

(4)

I

Đất xốp mềm

- Đất trồng trọt không có rễ cây;

- Bùn, than bùn;

- Các loại đất bở rời: cát nhỏ, đất pha không có sỏi sạn, hoàng thổ.

8,5

II

...

...

...

- Đất trồng trọt lẫn rễ cây hoặc lẫn một ít sỏi, cuội nhỏ, dưới 3 cm;

- Cát chảy không áp lực, cát nén chặt;

- Đất cát pha và sét pha chứa dưới 20% cuội hoặc dăm nhỏ, dưới 3 cm;

- Đất sét chặt vừa.

4,5

III

Đất cứng đá mềm bở

- Đất sét, sét pha và cát pha chứa trên 20% cuội hoặc dăm, nhỏ hơn hay bằng 3 cm;

- Đất sét cứng;

...

...

...

- Đá sét có nhiều lớp kẹp là đá cát kết gắn kết yếu hoặc đá sét vôi (có chiều dày dưới 5cm);

- Đá bột kết, cát kết gắn kết bằng sét hoặc vôi không chặt;

- Than đá mềm, than nâu;

- Thạch cao tinh thể nhỏ, thạch cao bị phong hóa dạng đất;

- Quặng măng gan, quặng sắt ô xi hóa bở rời magnesit

2,3

IV

Đá mềm

- Sỏi sạn lẫn những hạt cuội nhỏ của đá trầm tích;

...

...

...

- Đá vôi có lỗ hổng hoặc tuf;

- Đá sét; Đá sét chứa cát. Đá sét chứa than.

- Than đá cứng vừa; than nâu cứng; cao lanh nguyên sinh; thạch cao kết tinh.

- Đunít và pêriđôtít, phong hóa mạnh.

- Magnesit chặt xít

1,5

V

Đá hơi rắn

- Đất lẫn nhiều dăm cuội;

...

...

...

- Đá bột kết, đá cát kết gắn kết bằng vôi.

- Than đá cứng, ăngtraxit.

- Các loại đá phiến có thành phần sét-mica, mica, clorít, clorít-sét, xêrixít.

- Secpăngtinit; Secpăngtinit hóa.

- Đunit bị phong hóa.

1,10

VI

Đá rắn vừa

- Đá sét chặt sít có các lớp kẹp đôlômít và xiđêrit;

...

...

...

- Đá bột kết; đá cát kết felspat; đá cát kết vôi;

- Cuội của đá trầm tích;

- Đá vôi sét;

- Các loại đá phiến thành phần sét-xêrixít; thạch anh-mica; đá phiến mica;

- Porphyrit, gabrô clorit hóa và phân phiến;

- Đunít không bị phong hóa; pêriđôtit bị phong hóa;

- Quặng sắt nâu có lỗ hổng lớn.

0,65

VII

...

...

...

- Cuội của đá magma và đá biến chất;

- Đá cuội có dưới 50% cuội macma ximăng cát sét, đá cuội kết có cuội là đá trầm tích và xi măng vôi;

- Đá cát kết thạch anh;

- Đôlômít, đá vôi;

- Đá cát kết felspat và đá vôi silic hóa;

- Đá phiến silic hóa yếu thành phần ămphibôn magnesit, hornblend, clorit hornblend...

- Porphyrit pophyr phân phiến yếu; Porphyrit pophyr phong hóa;

- Granit, xiênít, diorit, gabrô và các đá magma khác có hạt thô, hạt vừa bị phong hóa;

- Quặng sắt nâu nhiều lỗ hổng.

...

...

...

VIII

Đá rất rắn

- Đá cuội kết của đá magma, xi măng vôi;

- Đôlômít silíc hóa, đá vôi silic hóa;

- Các loại đá phiến silic hóa, thành phần thạch anh- clorít, thạch anh-xêrixít, thạch anh clorit-xêrixít;

- Gneis, Hêmatít - magnesit;

- Bazan phong hóa; Điabaz porphyr;

- Anđêdít;

- Điôrit diabaz bị phong hóa nhẹ;

...

...

...

0,30

IX

Đá cứng chắc

- Đá cuội kết của đá mac ma, ximăng silic;

- Đá vôi skarn. Đá cát kết, đá vôi, đôlômít silíc hóa;

- Đá phiến silíc. Quarzít magnesit và hêmatít giải mảnh

- Đá sừng ămphipbôn- magnesit và xêrixít hóa;

- Tra chit, porhy silic hóa. Điabaz kết tinh mịn;

- Các đá liparit, granit nhỏ, vigranit, granít hạt nhỏ, granít-gnai, điôrít, điabaz... bị phong hóa nhẹ và hạt vừa không bị phong hóa;

...

...

...

0,20

X

Đá rất cứng chắc

- Đá trôi, đá tảng của đá magma và đá biến chất.

- Cát kết thạch anh rắn chắc;

- Quarzit không đều hạt. Thạch anh dạng mạch.

- Liparít, riôlit, granít, granítgneis, granôdiorít hạt nhỏ; vigranít; permatít chặt sít, Porphyrít thạch anh hóa và sừng hóa mạnh;

- Quặng manhêtít và mactít chặt xít có kẹp các lớp đá cứng;

- Quặng sắt nâu silic hóa. Bazan rắn chắc.

...

...

...

XI

- Đá phiến silic;

- Quarzdít - Đá sừng chứa sắt rất cứng;

- Thạch anh rắn chắc

0,10

XII

Đá cực kỳ cứng

- Ngọc bích, đá sừng, corindon, quarzit hoàn toàn không bị phong hóa.

...

...

...

Phụ lục E

(Quy định)

Phân loại hạt (hòn) theo kích thước

(TCVN 5747)

Tên nhóm hạt

Kích thước (mm)

Phương pháp xác định đơn giản

Đá tảng

...

...

...

Đo bằng thước dài và ước lượng bằng mắt

Cuội (tròn cạnh) và dăm (sắc cạnh)

150 ÷ 300

Sỏi (tròn cạnh) và sạn (sắc cạnh)

2 ÷ 50

- Phân loại bằng mắt so với bảng mẫu cỡ hạt (với cỡ hạt nhỏ cần dùng thêm kính lúp)

- Rây qua sàng

Hạt cát (tròn cạnh và sắc cạnh)

0,06 ÷ 2

...

...

...

0,002 ÷ 0,06

Phương pháp lắng

Hạt sét

< 0,002

Phương pháp đo độ nở thể tích

Hạt mịn

Tập hợp của các hạt bụi và hạt sét

Hạt thô

...

...

...

CHÚ THÍCH:

Có thể kết hợp phương pháp lắng và phương pháp đo độ nở thể tích để xác định thành phần hạt bụi có trong đất, do đó có thể xác định tên đất của các loại đất dính một cách tương đối chính xác ở nơi xa phòng thí nghiệm...

Phụ lục G

(Quy định)

Những dấu hiệu để xác định tên đất ở hiện trường

Loại đất

Đặc điểm của đất khi khô

...

...

...

Đất sét

- Khi đập thì đất vở thành mảnh có cạnh

- Rất khó miết trong tay thành bột

- Trạng thái cứng rắn

- Khi cắt bằng dao hoặc miết thì bề mặt láng trơn không có vết xước.

- Rất dẻo, dễ vê thành sợi dài đường kính nhỏ dưới 1 mm. Dễ lăn thành hình cầu nhỏ.

- Dính bết.

Đất sét pha

- Khi đập hoặc bóp bằng tay thì đất bị vỡ vụn thành những mẩu không có cạnh

...

...

...

- Khi cắt bằng dao thì bề mặt nhẵn mịn, nhưng cảm thấy có các hạt cát nhỏ, có vết xước.

- Vê được các sợi đường kính nhỏ nhưng dễ nứt thành đoạn.

Đất cát pha

- Khi bóp hoặc miết dễ vỡ thành bột

- Thành phần hạt không đồng nhất, các hạt cát lớn hơn 0,25 mm chiếm ưu thế.

- Khi cắt bằng dao thì bề mặt xù xì.

- Khó vê thành sợi nhỏ 2-3 mm. Sợi đất có vết nứt trên mặt và dễ vỡ.

- Hơi dẻo.

Đất cát bụi

...

...

...

- Lắc trong lòng bàn tay thì để lại nhiều hạt bụi

- Không dẻo.

- Khi bị ẩm không đáng kể thì có độ dính biểu kiến nhỏ.

- Khi quá ẩm thì dễ chảy lỏng.

- Không lăn được thành sợi 2-3 mm.

Các loại cát sỏi cuội

- Rời rạc.