4.1.16 Đá hạt phải sạch, không lẫn tạp chất và phải được bảo quản tốt, tránh bụi bẩn, biến màu. Hạt đá có kích thước lớn nhất không được vượt quá 2/3 bề dày của lớp trát mặt ngoài.

4.1.17 Bột đá sử dụng nhằm tiết kiệm xi măng và điều chỉnh cường độ của lớp vữa trát mặt ngoài cho phù hợp với yêu cầu thiết kế.

Bột đá là sản phẩm thu được trong quá trình sản xuất xay nghiền đá.

Bột đá phải đảm bảo các yêu cầu như sau:

a) Nhỏ, mịn (lọt hết qua mắt sàng 0,3 mm);

b) Sạch, không có tạp chất, không vón cục;

c) Có màu trắng (nếu dùng với xi măng trắng phải có độ trắng tương đương).

4.1.18 Bột màu có nguồn gốc từ các khoáng chất vô cơ, hữu cơ, oxýt kim loại, muối kim loại…

Bột màu phải đảm bảo các yêu cầu:

...

...

...

b) Không biến mầu, mất màu dưới tác dụng của ánh sáng mặt trời cũng như tiếp xúc với môi trường sử dụng.

4.2 Thi công trát

4.2.1 Nếu bề mặt nền trát khô, cần phun nước làm ẩm trước khi trát.

4.2.2 Trường hợp có yêu cầu về độ phẳng, các chi tiết, đường cong với độ chính xác và chất lượng cao, trước khi trát phải gắn lên bề mặt kết cấu các điểm mốc định vị hay trát làm mốc chuẩn tại một số vị trí.

4.2.3 Chiều dầy lớp vữa trát phụ thuộc vào yêu cầu thẩm mỹ, độ phẳng của nền trát, loại kết cấu, loại vữa sử dụng và phương pháp thi công trát.

4.2.4 Chiều dầy lớp trát trần nên trát dầy từ 10 mm đến 12 mm, nếu trát dầy hơn phải có biện pháp chống lở bằng cách trát trên lưới thép hoặc trát thành nhiều lớp mỏng.

4.2.5 Đối với trát tường, chiều dầy khi trát phẳng thông thường không nên vượt quá 12 mm, khi trát với yêu cầu chất lượng cao không quá 15 mm và khi trát với yêu cầu chất lượng trát đặc biệt cao không quá 20 mm.

4.2.6 Chiều dầy mỗi lớp trát không được vượt quá 8 mm. Khi trát dầy hơn 8 mm, phải trát thành hai hoặc nhiều lớp. Trong trường hợp sử dụng vữa vôi hoặc vữa tam hợp, chiều dầy mỗi lớp trát bắt buộc phải nằm trong khoảng từ 5 mm đến 8 mm.

Khi trát nhiều lớp, nên kẻ mặt trát thành các ô quả trám để tăng độ bám dính cho các lớp trát tiếp theo. Ô trám có cạnh khoảng 60 mm, vạch sâu từ 2 mm đến 3 mm. Khi lớp trát trước se mặt mới trát tiếp lớp sau. Nếu mặt lớp trát trước đã quá khô thì phải phun nước làm ẩm trước khi trát tiếp.

...

...

...

4.2.8 Trong điều kiện thời tiết nắng nóng hoặc khô hanh, sau khi trát 24 h nên tiến hành phun ẩm để bảo dưỡng và phòng tránh hiện tượng rạn nứt trên mặt trát.

4.2.9 Khi trát các lớp trát đặc biệt trên bề mặt kết cấu như trát sần; trát lộ sỏi, trát mài, trát rửa, trát băm (trát trang trí), chiều dầy lớp trát lót tạo phẳng mặt không được vượt quá 12 mm, chiều dầy của lớp trát hoàn thiện bề mặt không được nhỏ hơn 5 mm. Lớp trát mặt ngoài có 5 cách xử lý tạo bề mặt để tạo thành 5 loại trát trang trí khác nhau là:

- Trát sần (trát gai);

- Trát lộ sỏi;

- Trát đá mài (granitô);

- Trát đá rửa (granitê);

- Trát đá băm (granitin).

4.2.9.1 Vật liệu dùng để trát đá trang trí phải được cân đong theo khối lượng hoặc thể tích. Mác vữa và thành phần liều lượng pha trộn vật liệu phải tuân theo yêu cầu của thiết kế.

4.2.9.2 Khi thiết kế không quy định mác vữa hoặc thành phần liều lượng pha trộn vật liệu, có thể căn cứ vào thành phần liều lượng pha trộn theo Bảng 2 và Bảng 3.

...

...

...

Tên lớp trát

Tỷ lệ pha trộn theo khối lượng

Lớp trát lót

=  

Lớp trát mặt ngoài sàn

  =   

Tường

  =   

Gờ chỉ, lan can

...

...

...

CHÚ THÍCH : Xi măng là xi măng poóc lăng P200 đến P300

Bảng 3 - Liều lượng pha trộn hỗn hợp xi măng, bột đá, bột mầu

Tên hỗn hợp

Tỷ lệ pha trộn theo khối lượng

1. Hỗn hợp xi măng và bột đá

 =   đến

2. Bột mầu pha trộn với hỗn hợp xi măng và bột đá

a) Đối với bột mầu có chất lượng cao

...

...

...

b) Đối với bột mầu có chất lượng thấp

 nhỏ hơn hoặc bằng 

CHÚ THÍCH : Xi măng là xi măng poóc lăng P200 đến P300

4.2.9.3 Xi măng, bột đá, bột mầu sau khi cân đúng tỉ lệ trên, được trộn đều với nhau và cho lọt qua sàng có mắt sàng 1 mm để dùng ngay hoặc đóng vào bao để dùng trong vài ngày.

4.2.9.4 Lượng vật liệu chuẩn bị cho thi công, lượng vữa trộn phải tính toán sao cho vừa đủ để thi công gọn một khối lượng, đảm bảo mầu sắc đồng đều, hài hòa phù hợp với khối lượng của bộ phận công trình và số lượng công nhân thi công.

4.2.9.5 Trộn vữa trát mặt ngoài bằng thủ công:

- Cân đá và hỗn hợp xi măng, bột đá và bột mầu cho từng mẻ trộn;

- Đổ đá hạt lên sàn trộn, dùng xẻng và cao quay vòng dàn mỏng đá; sau đó đổ hỗn hợp xi măng, bột đá và bột màu lên trên, trộn khô đều;

- Dùng bình hương sen tưới nước từ từ lên hỗn hợp vữa, vừa tưới vừa đảo đều. Dùng xẻng xúc trộn lật úp vữa liên tục gọn vào giữa, tránh đá và nước xi măng chảy ra ngoài. Trộn và đảo từ 6 đến 6 lần là đạt yêu cầu.

...

...

...

Ngoài các điểm trên, cần tuân thủ các yêu cầu kỹ thuật chính sau:

4.2.9.7 Trát sần (trát gai): Khi tạo mặt trát nhám có thể dùng bơm phun hoặc thiết bị chuyên dùng để phun vữa bám vào bề mặt trát hoặc dùng chổi vẩy nhiều lần, khi lớp đầu se khô mới vẩy tiếp lớp sau. Vữa vẩy phải bám và phủ đều trên mặt trát.

4.2.9.8 Trát lộ sỏi: Mặt trát lộ sỏi được trát bằng vữa xi măng cát có lẫn sỏi hay đá có cỡ hạt khoảng từ 5 mm đến 10 mm. Chiều dầy trát không vượt quá 20 mm, khi trát phải xoa và vỗ nhiều lần để mặt trát được chắc đặc. Khi vữa đóng rắn sau lúc trát khoảng từ 4 h đến 5 h (phụ thuộc vào thời tiết và độ ẩm không khí) thì tiến hành đánh sạch lớp vữa ngoài để lộ sỏi, đá.

4.2.9.9 Trát mài: Trước hết phải làm lớp trát lót tạo phẳng mặt trát bằng vữa xi măng cát vàng mác lớn hơn hoặc bằng M7,5. Chiều dầy lớp lót từ 10 mm đến 15 mm. Vạch ô trám bằng mũi bay lên lớp lót này và chờ cho khô. Tiếp theo tiến hành trát lớp trát hoàn thiện trên lớp trát lót. Thành phần vật liệu của lớp trát hoàn thiện gồm hỗn hợp xi măng trắng, bột đá mịn, bột mầu và đá hạt có kích cỡ từ 5 mm đến 8 mm.

Quy trình thao tác trát mài được tiến hành như sau:

- Bước 1: Thi công trát

Trộn bột đá với xi măng trắng rồi trộn tiếp với bột mầu. Khi đã lựa chọn xong màu của bột hỗn hợp này cho đá hạt vào trộn đều theo quy định của thiết kế. Nếu không có chỉ định cụ thể có thể trộn với tỷ lệ 1:1:2 (xi măng : bột đá : đá). Cho nước vào và trộn đến khi thu được vữa dẻo. Trát vữa lên bề mặt lớp trát lót sau đó dùng bàn xoa xát mạnh lên mặt trát và làm cho phẳng mặt. Tiếp tục vỗ nhẹ lên lớp vữa trát cho lớp trát được chắc đặc.

- Bước 2: Mài bề mặt trát

Sau khi lớp trát đã đóng rắn ít nhất 24 h, có thể mài bề mặt trát bằng phương pháp mài thủ công hoặc mài bằng máy sau 72 h. Đầu tiên dùng đá mài thô để mài cho lộ đá và phẳng mặt, sau đó dùng các loại đá mài khác để mài mịn bề mặt. Khi mài phải đổ nhẹ nước cho trôi lớp bột đá xi măng. Trong quá trình mài, bề mặt trát có thể bị sứt, lõm do bong hạt đá. Để sửa chữa, lấy hỗn hợp xi măng, bột đá và bột mầu xoa lên mặt vừa mài cho hết lõm. Chờ 3 ngày đến 4 ngày sau mài lại bằng đá mịn.

...

...

...

4.2.9.11 Trát băm: Trình tự công việc và chế tạo hỗn hợp vữa cũng được tiến hành như trát mài, trát rửa. Sau khi hoàn thành mặt trát khoảng từ 6 ngày đến 7 ngày, tiến hành băm. Trước khi băm cần kẻ các đường viền, gờ, mạch trang trí theo thiết kế và băm trên bề mặt giới hạn bởi các đường kẻ đó.

Dụng cụ để băm là búa đầu nhọn hoặc các dụng cụ chuyên dụng, chiều băm phải vuông góc với mặt trát và thật đều tay để lộ các hạt đá và đồng nhất mầu sắc.

4.2.10 Độ sai lệch cho phép của bề mặt trát không được vượt quá các quy định ghi trong Bảng 4.

5. Kiểm tra và nghiệm thu

5.1 Kiểm tra

5.1.1 Công tác kiểm tra chất lượng trát tiến hành theo trình tự thi công và bao gồm các chỉ tiêu chính như sau:

- Độ phẳng mặt trát;

- Độ đặc chắc và bám dính của lớp trát với nền trát. Vữa dùng trát lót và trát mặt ngoài phải đảm bảo cường độ thiết kế quy định và thực hiện như 4.1.5 và 4.2.9.1;

- Các yêu cầu đặc biệt khác của thiết kế.

...

...

...

- Lớp vữa trát phải dính chắc với kết cấu, không bị bong rộp. Kiểm tra độ bám dính thực hiện bằng cách gõ nhẹ lên mặt trát. Tất cả những chỗ bộp phải phá ra trát lại;

- Mặt trát phẳng, không gồ ghề cục bộ;

- Bề mặt vữa trát không được có vết rạn chân chim, không có vết vữa chẩy, vết hằn của dụng cụ trát, vết lồi lõm, không có các khuyết tật ở góc cạnh, gờ chân tường, gờ chân cửa, chỗ tiếp giáp với các vị trí đặt thiết bị, điện vệ sinh thoát nước…;

- Các đường gờ cạnh của tường phải thẳng, sắc nét. Các đường vuông góc phải kiểm tra bằng thước vuông. Các cạnh cửa sổ, cửa đi phải song song nhau. Mặt trên của bệ cửa có độ dốc theo thiết kế. Lớp vữa trát phải chèn sâu vào dưới nẹp khuôn cửa ít nhất là 10 mm;

- Dung sai của mặt trát không vượt quá các quy định trong Bảng 4.

Bảng 4 - Dung sai cho phép của bề mặt trát

Tên các mặt trát hay các chi tiết

Trị số sai lệch mặt trát

Trát bình thường

...

...

...

Trát chất lượng rất cao

Độ không bằng phẳng kiểm tra bằng thước dài 2 m

Số chỗ lồi lõm không quá 3 mm, độ sâu vết lõm nhỏ hơn 5 mm

Số chỗ lồi lõm không quá 2 mm, độ sâu vết lõm nhỏ hơn 3 mm

Số chỗ lồi lõm không quá 2 mm, độ sâu vết lõm nhỏ hơn 2 mm

Độ sai lệch theo phương thẳng đứng của mặt tường và trần nhà

Nhỏ hơn 15 mm suốt chiều dài hay chiều rộng phòng

Nhỏ hơn 2 mm trên 1 m dài chiều cao hay chiều rộng và 10 mm trên toàn chiều cao hay chiều rộng phòng

Nhỏ hơn 2 mm trên 1 m chiều cao hay chiều dài và nhỏ hơn 5 mm trên suốt chiều cao hay chiều dài phòng

...

...

...

Nhỏ hơn 10 mm trên suốt chiều cao kết cấu

Nhỏ hơn 2 mm trên 1 m chiều cao và 5 mm trên toàn chiều cao kết cấu

Nhỏ hơn 1 mm trên 1 m chiều cao và 3 mm trên toàn bộ chiều cao kết cấu.

Độ sai lệch bán kính của các phòng lượn cong

10 mm

7 mm

5 mm

Độ sai lệch bệ cửa sổ, cửa đi, cột trụ, phần tường nhô ra so với phương ngang và phương thẳng đứng

Nhỏ hơn hoặc bằng 3 mm trên 1 m dài và 10 mm trên toàn bộ chiều dài cấu kiện

...

...

...

Nhỏ hơn hoặc bằng 0,5 mm trên 1 m dài và 1 mm trên toàn bộ chiều dài cấu kiện

Sai số chiều dày lớp trát so với thiết kế

Nhỏ hơn hoặc bằng 3 mm

Nhỏ hơn hoặc bằng 1 mm

Nhỏ hơn hoặc bằng 1 mm

5.2 Nghiệm thu

Nghiệm thu công tác trát được tiến hành tại hiện trường. Hồ sơ nghiệm thu gồm:

- Các kết quả thí nghiệm vật liệu lấy tại hiện trường.

- Biên bản nghiệm thu vật liệu trát trước khi sử dụng vào công trình;

...

...

...

- Các biên bản nghiệm thu công việc hoàn thành;

- Nhật ký công trình.

Phụ lục A

(Tham khảo)

Nguyên nhân ảnh hưởng tới chất lượng đá trang trí

A.1 Mầu sắc mặt đá trang trí không đều, không sáng mặt do các nguyên nhân:

a) Trộn xi măng, bột đá và bột màu với đá hạt không đều;

b) Mặt trát chỗ dày, chỗ thưa đá do khi vào đá không tốt, do tay nghề non hoặc không đúng kỹ thuật. Măt trát có hiện tượng bị xệ, bị chảy, bị dộp do sự dính kết không tốt, do vữa nhão quá hoặc không đồng nhất;

...

...

...

d) Sử dụng vật liệu không đồng nhất cho một khối lượng công việc: nhiều loại xi măng khác nhau, bột mầu đá khác nhau…;

e) Dụng cụ không tốt và không phù hợp với công việc đặc biệt là bàn xoa thép để trát và xoa vỗ mặt đá, bàn chải mềm để làm đá rửa, đá mài để làm đá mài… Bàn xoa và bay bằng thép chất lượng xấu có thể làm thôi mầu rỉ sắt ra mặt đá;

f) Mặt đá rửa bị "mốc" do rửa không sạch nước xi măng trên mặt hạt đá. Mặt đá mài không bóng do vữa trát không đảm bảo cường độ, mài sớm hoặc mài chưa kỹ, chất lượng sáp không tốt hoặc thời gian đánh bóng chưa đủ;

g) Vữa của lớp trát ngoài không đủ cường độ rất nhanh bị rêu mốc trong quá trình sử dụng sau này làm hỏng mặt trát đá trang trí.

A.2 Mặt trát đá không phẳng, những chỗ góc cạnh, các mối tiếp giáp, bệ cửa, gờ tường, các mạch ngừng thi công không khéo và không liên tục.

A.3 Kích thước hình học sai do đo đạc không chính xác về vị trí, cao độ, bình độ. Các thanh nẹp (đồng, kính nhựa…) đặt không chính xác hoặc bị xê dịch không đúng vị trí thiết kế. Các đường chỉ lõm của đá rửa bị sứt mẻ, không thẳng hàng.

Phụ lục B

(Tham khảo)

...

...

...

A. Dụng cụ phổ thông:

- Thước mét chia đến mm;

- Nivô (gỗ hoặc kim loại);

- Thước tầm dài 2 m;

- Quả dọi từ 0,2 kg đến 0,5 kg;

- Bàn xoa bằng gỗ, bàn xoa bằng thép;

- Bay trát (Bàn tà lột);

- Xẻng xúc trộn vữa;

- Cào trộn vữa;

...

...

...

- Thùng nước hương sen;

- Cân (chính xác đến 0,1 kg);

- Xô đựng nước;

- Rổ, sọt rửa đá;

- Máy trộn vữa.

B. Dụng cụ đặc biệt:

a) Thi công đá rửa:

- Bàn xoa thép;

- Bàn chải lông ngựa;

...

...

...

- Búa gai.

b) Thi công đá mài:

- Bàn xoa thép;

- Đá mài các loại;

- Nỉ dày từ 2 cm đến 3 cm;

- Máy mài.

Phụ lục C

(Tham khảo)

...

...

...

Bảng C.1 - Một số mỏ đá dùng làm đá trang trí (ở phía Bắc)

Tên đá

Tên địa phương có đá

Mầu sắc đá

Đá trắng

Nam Hà

Trắng đục

Đá trắng

Lào Cai

...

...

...

Đá trắng

Hà Tây

Trắng vôi

Đá trắng

Thái Nguyên

Trắng xanh cẩm thạch

Đá hoa đào

Chương Mỹ Hà Tây

Mầu hoa đào

...

...

...

Thanh Hóa

Mận chín

Đá son

Hà Tây

Son

Đá vàng

Thanh Hóa

Vàng

Đá xanh

...

...

...

Xanh

Đá xanh

Nghệ An

Xanh xám

Đá xanh Hòa Pháp

Hà Sơn Bình

Vân xám trắng

Đá đen núi nhồi

Thanh Hóa

...

...

...

Đá núi liền

Thanh Hóa

Vân đen xám

Phụ lục D

(Tham khảo)

Chế tạo sáp đánh bóng

D.1 Thành phần

a) Sáp 10 kg (sáp ong hoặc nến);

...

...

...

c) Va dơ lin y tế 4 % (khối lượng sáp và ét săng thông).

D.2 Cách pha chế

Đun nóng chảy sáp, sau đó hòa ét săng thông vào. Nấu va dơ lin y tế, đun chảy sáp, bỏ ra khỏi bếp, hòa va dơ lin vào, sau đó cho ét săng thông quấy đều; đổ thành từng bánh hoặc thỏi để dùng dần.

Phụ lục E

(Tham khảo)

Liều lượng pha trộn vữa trát đá

Bảng E.1 - Liều lượng pha trộn vữa trát đá băm

Đơn vị tính là kilogam cho một mét vuông

...

...

...

Trát dầy 10 mm

Trát dầy 15 mm

Đá hạt

14,000

16,500

Bột đá

7,000

9,500

Xi măng trắng

...

...

...

9,500

Bột mầu

0,100

0,105

Bảng E.2 - Liều lượng vữa trát đá mài dùng để láng nền, sàn, cầu thang

Đơn vị tính là kilogam cho một mét vuông

Vật liệu

Nền, sàn

...

...

...

Đá trắng

12,000

16,500

Bột đá

5,600

9,500

Bột mầu

0,070

0,105

...

...

...

5,600

9,500

MỤC LỤC

1 Phạm vi áp dụng

2 Tiêu chuẩn viện dẫn

3 Thuật ngữ và định nghĩa

4 Công tác trát

5 Kiểm tra và nghiệm thu

...

...

...

Phụ lục B. Một số dụng cụ thi công trát đá trang trí

Phụ lục C. Mỏ đá dùng làm đá lát trang trí (ở phía Bắc)

Phụ lục D. Chế tạo sáp đánh bóng

Phụ lục E. Liều lượng pha trộn vữa trát đá

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 9377-2:2012 về Công tác hoàn thiện trong xây dựng - Thi công và nghiệm thu - Phần 2: Công tác trát trong xây dựng