Hình 1 - Mô tả dụng cụ lấy mẫu trên băng chuyền

...

...

...

...

...

...

Hình 2 - Mô tả thiết bị chia mẫu

4 Lấy mẫu thử

4.1 Cốt liệu nhỏ

4.1.1 Lấy mẫu ban đầu

Trên các băng truyền, mẫu ban đầu được lấy định kỳ từ 0,5 giờ đến 1 giờ và lấy trên suốt chiều ngang băng chuyền cát. Có thể sử dụng dụng cụ Hình 1 để lấy mẫu trên băng chuyền.

Nếu cốt liệu nhỏ đồng nhất thì thời gian giữa hai lần lấy có thể kéo dài hơn.

Trong kho chứa, mẫu ban đầu của cốt liệu nhỏ được lấy từ nhiều điểm khác nhau theo chiều cao đống cốt liệu từ đỉnh xuống tới chân, sao cho mẫu lấy ra đại diện cho cả lô cốt liệu nhỏ.

Nếu cốt liệu nhỏ ở trong các bể chứa thì phải lấy cả trên mặt và dưới đáy bể.

...

...

...

4.1.2 Rút gọn mẫu

Các mẫu ban đầu sau khi lấy theo 4.1.1 được gộp lại, trộn kỹ và rút gọn theo phương pháp chia tư hoặc phương pháp chia đôi bằng thùng chứa có máng nhỏ (Hình 2) để có mẫu trung bình khoảng (20 – 40) kg.

a)   Rút gọn mẫu theo phương pháp chia tư: Đổ cốt liệu nhỏ lên một mặt phẳng khô sạch, không thấm nước. San phẳng mặt mẫu và kẻ hai đường thẳng vuông góc để chia mẫu thành bốn phần đều nhau. Lấy hai phần bất kỳ đối đỉnh nhau, gộp lại làm một. Sau đó lại trộn kỹ và rút gọn phần mẫu gộp như trên cho tới khi đạt được khối lượng cần thiết.

b)   Rút gọn mẫu bằng thùng chứa có hai máng nhỏ (xem Hình 2). Đổ mẫu cốt liệu nhỏ vào thùng chứa, san phẳng rồi mở máng cho cốt liệu nhỏ chảy theo hai máng chia ra phía ra ngoài. Dùng một nửa (khối lượng cốt liệu nhỏ của một máng) để tiếp tục rút gọn như thế cho tới khi đạt được khối lượng cần thiết.

4.1.3 Từ mẫu trung bình đã rút gọn theo điều 4.1.2, lấy ra mẫu thí nghiệm cho từng chỉ tiêu với khối lượng qui định trong Bảng 1.

Chú thích Có thể xác định nhiều chỉ tiêu từ một mẫu thử nếu trong quá trình thử tính chất của cốt liệu nhỏ không bị thay đổi.

Bảng 1 - Khối lượng mẫu cần thiết để xác định từng phép thử

Tên phép thử

Khối lượng một mẫu thí nghiệm
kg

...

...

...

Đảm bảo khối lượng mẫu đối với từng cỡ hạt theo TCVN 7572-3 : 2006

2.     Xác định khối lượng riêng, khối lượng thể tích và độ hút nước

0,03

3.     Xác định khối lượng thể tích xốp và độ hổng

Từ 5 đến 10 (tùy theo hàm lượng sỏi chứa trong cát)

4.     Xác định độ ẩm

1

5.     Xác định thành phần hạt

2

...

...

...

0,5

7.     Xác định tạp chất hữu cơ

0,25

4.2 Cốt liệu lớn

4.2.1 Lấy mẫu ban đầu

Mẫu ban đầu của cốt liệu lớn được lấy trên băng truyền, trong kho hoặc bể chứa theo nguyên tắc đã nêu trong điều 4.1.1.

Chú thích

1) Khi chiều rộng băng truyền lớn hơn hay bằng 1 000 mm thì lấy mẫu ban đầu bằng cách chặn ngang một phần băng tải cho vật liệu rơi ra.

2) Nếu vật liệu đồng nhất thì việc lấy mẫu có thể thưa hơn.

...

...

...

4.2.2 Khối lượng mẫu ban đầu

Tùy theo độ lớn của hạt cốt liệu lớn, khối lượng mẫu ban đầu qui định trong Bảng 2.

Bảng 2 - Khối lượng mẫu ban đầu của cốt liệu lớn

Kích thước lớn nhất của hạt cốt liệu
mm

Khối lượng mẫu ban đầu
kg

10

2,5

20

5,0

...

...

...

10,0

70

15,0

4.2.3 Rút gọn mẫu

Gộp các mẫu đã lấy theo 4.2.1 và rút gọn mẫu theo qui tắc đã nêu trong 4.1.2.

4.2.4 Mẫu trung bình

Tuỳ theo cỡ hạt, khối lượng mẫu trung bình của cốt liệu lớn dùng để thử mỗi loại chỉ tiêu được lấy từ mẫu đã rút gọn theo 4.2.3, không nhỏ hơn bốn lần khối lượng được nêu trong Bảng 3.

Bảng 3 - Khối lượng nhỏ nhất của mẫu thử để xác định tính chất của cốt liệu lớn

Tên phép thử

...

...

...

Từ 5 mm đến 10 mm

Từ 10 mm đến 20 mm

Từ 20 mm đến 40 mm

Từ 40 mm đến 70 mm

Trên 70 mm

1.  Xác định khối lượng riêng, khối lượng thể tích và độ hút nước

0,5

1,0

2,5

...

...

...

2,5

2.  Xác định khối lượng thể tích xốp và độ hổng

6,5

15,5

30,0

60,0

60,0

3.  Xác định thành phần cỡ hạt

5,0

...

...

...

15,0

30,0

50

4.  Xác định hàm lượng bùn, bụi, sét

0,25

1,0

5,0

15,0

15,0

...

...

...

10,0

10,0

10,0

20,0

30,0

6.  Xác định độ ẩm

1,0

2,0

5,0

...

...

...

20,0

7.  Xác định thành phần thạch học

0,25

1,0

10,0

15,0

35,0

8.  Xác định độ nén dập trong xi lanh

...

...

...

            Đường kính 75 mm

0,8

0,8

+

+

+

...

...

...

6,0

6,0

6,0

+

+

9.  Độ hao mòn khi va đập trong máy mài mòn va đập Los Angeles

10,0

10,0

20,0

...

...

...

+

Chú thích 1 Đá dăm thuộc cỡ hạt có dấu cộng (+) trước khi đem thử phải đập vỡ để đạt cỡ hạt nhỏ hơn liền kề trong Bảng 3, sau đó lấy khối lượng mẫu bằng khối lượng mẫu của cỡ hạt mới nhận được.

Chú thích 2 Để tiến hành một số phép thử đá dăm hoặc sỏi, khối lượng mẫu cần thiết lấy bằng tổng khối lượng các mẫu cho từng phép thử.

5 Biên bản lấy mẫu

Biên bản lấy mẫu phải có đủ các nội dung sau:

–     tên và địa chỉ của tổ chức lấy mẫu;

–     nơi lấy mẫu và nơi mẫu được gửi đến;

–     loại cốt liệu;

–     khối lượng mẫu;

...

...

...

–     người lấy mẫu;

–     viện dẫn tiêu chuẩn này.

Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 7572-1:2006 về cốt liệu cho bê tông và vữa - Phương pháp thử - Phần 1: Lấy mẫu do Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành