14. Độ chụm và độ chệch

14.1. Chỉ số ngưỡng không phải là một giá trị chính xác. Trong trường hợp chỉ có một người tiến hành thử, thì chỉ số này chỉ thể hiện phép đo tại thời điểm làm phép thử. Kết quả của một hội đồng có ý nghĩa hơn vì sự khác biệt giữa các cá nhân ảnh hưởng ít đến kết quả. Một hay hai người thử có thể cho các số liệu có ích nếu so sánh với hội đồng có số lượng người thử lớn hơn đã được kiểm tra mức nhạy cảm. Không nên so sánh số liệu từ lần thử này với lần thử khác hoặc nơi này với nơi khác trừ khi tất cả các điều kiện của phép thử được chuẩn hóa kỹ lưỡng và có cơ sở để so sánh các mức độ nhạy cảm của người thử.

14.2. Giá trị lặp lại của chỉ số cường độ mùi thu được do một người thử với một mùi tại thời điểm nhất định cho thấy sự thống nhất xấp xỉ với một giá trị chỉ số. Giá trị có thể thay đổi do một người thử các thời điểm khác nhau trong ngày hoặc từ ngày này sang ngày khác.

14.3. Vẫn có tồn tại sự tương tác giữa người với người và người với hóa chất. Các kết quả có thể thay đổi do sự lựa chọn người tham gia thử, số lượng người thử và các kích thích hóa học, tất cả các yếu tố tương đương khác. Các số liệu sau chứng minh thứ tự của tính biến đổi:

Hóa chất

Phương sai

Bậc tự do

Độ lệch chuẩn

Mức tin cậy 95%

...

...

...

m-cresol

1,028

0,125

18

4

1,01

0,35

0,76; 1,49;

0,21; 1,01

...

...

...

15. Kiểm soát chất lượng

15.1. Vì tính chủ quan vốn có trong phương pháp này, các quy trình kiểm soát chất lượng thông thường như mẫu kiểm tra phòng thí nghiệm và mẫu đối chứng không dán nhãn không cần áp dụng.

15.2. Ghi chép là rất quan trọng để thiết lập sự kiểm soát chất lượng quá trình thực hiện. Cách lấy mẫu và thời điểm lấy mẫu, các đặc tính ban đầu của mẫu (nhiệt độ, trạng thái), thời gian gửi mẫu và điều kiện lưu giữ mẫu, và điều kiện thử, số lượng người thử, các số liệu tương tự cung cấp lý lịch đặc thù của từng mẫu.

15.3. Cần quan tâm đến những chú ý được thảo luận trong phương pháp có tầm quan trọng tương tự.

Phụ lục A.1

(Quy định)

Phân loại mùi

A.1.1 Các loại mùi trong nước thải rất đa dạng. Mô tả loại mùi khi cần thiết. Bảng A.1 giúp hướng dẫn phân loại các mùi vào thành từng loại. Thường thì mùi của mẫu gốc khác với mùi ở các độ pha loãng khác nhau. Nếu sự phân đoạn khác biệt mùi xuất hiện, cần báo cáo đặc tính mùi ban đầu, và đặc tính mùi trung gian và cuối cùng. Ghi lại mẫu pha loãng tương ứng. Định mức độ ngọt, đắng, ám khói, và độ thối rữa của mùi tại độ pha loãng cần thiết. Nếu đặc tính được định mức cao về mức độ, thì định đặc tính đấy được định mức là "100"; nếu trung bình thì "50" còn thấp thì là "0". Các ước lượng trung gian có thể sử dụng, nhưng phương pháp này không được khuyến nghị.

...

...

...

Bảng A.1.1 - Phân loại mùi theo loại chất hóa học

Đặc tính mùi ^A

Phân loại mùi

Loại chất hóa học

Ví dụ

Độ ngọt

Độ đắng

Độ ám khói

Độ thối rữa

...

...

...

50

0 đến 50

50

Tính este

Este

Ete

Keton thấp

Sơn, dung môi, hầu hết các loại quả, nhiều loại hoa

100

...

...

...

0 đến 100

50

Tính cồn

Phenol và Crezol

Cồn

Hydrocacbon

Creozota, nhựa đường, khói, cồn, rượu mạnh, hoa hồng và hoa có mùi, gia vị và thảo dược

50

50

...

...

...

50

Tính cacbonyl

Andehit

Keton cao

Mỡ ôi thiu, bơ, quả có vỏ cứng và hạt hạch, violet, cỏ và rau

50

100

0 đến 50

50

...

...

...

Axit anhydrit

Axit hữu cơ

Sulfua dioxit

Dấm, mồ hôi, dầu hôi, nhựa, mùi cơ thể, rác thải

100

50 đến 100

50 đến 100

0 đến 100

Tính hợp chất halogenua

...

...

...

Oxit và ozon

Halogenua

Hợp chất nitơ

Thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ dại, mốc và mùi mốc, vỏ trấu, mùi thuốc, đất, than bùn

50

50

100

100

Tính sunfua

...

...

...

Asen

Mecaptan

Sulfit

Chồn hôi, gấu, cáo, cá và thịt mục nát, bắp cải, hành tây, nước thải

100

50

50

100

Tính không bão hòa

...

...

...

Butadien

Isopren

Chất pha loãng sơn, dầu bóng, kerosin, nhựa thông, tinh dầu, dưa chuột

100

50

0 đến 50

100

Tính bazơ

Đơn nhóm vinyl

...

...

...

Ancaloit

Amoniac

Mùi phân, phân bón, cá và tôm, cua, sò, hến, các loại hoa bền như màu hoa cà, hoa huệ, hoa nhài và cây hoa kim ngân

^A Mức độ các đặc tính mùi cảm nhận được thiết lập như sau:

100 chỉ sự cảm nhận mùi ở mức cao,

50 chỉ sự cảm nhận mùi ở mức trung bình, và

0 chỉ sự cảm nhận mùi ở mức thấp.

Bảng A.1.2 - Ngưỡng mùi đối với các chất hóa học khác nhau ^A

Hóa chất

...

...

...

Số lần quan sát

Mức ngưỡng mùi ^B ppm

Trung bình

Phạm vi

Axit axetic

Axeton

Axetonphenol

Acrylonitrin

Allyl clorua ^C

...

...

...

Anilin

Benzen ^D

n-Butanol

p-Clophenol

o-Crezol

m-Crezol

Dicloisoproplyete

2-4 diclophenol

Dimetylamin

...

...

...

Fomandehit

2-Mecaptoetanol

Mezitilen ^D

Metylamin

Metyl etyl piridin

Metyl vinyl piridin

 b-Naphtol ^D

Octyl alcohol ^D

Phenol

...

...

...

Quinolin

Styren^D

Thiophenol ^C

Trimetyamin

Xylen ^D

n-Butyl mecaptan

9

12

17

...

...

...

10

18

8

13

32

16

13

29

8

...

...

...

12

9

10

9

13

10

16

8

14

...

...

...

12

13

11

16

10

10

16

8

9

...

...

...

154

104

10

139

8

18

167

24

21

...

...

...

8

94

29

9

11

9

19

10

20

...

...

...

20

10

20

130

17

23

10

10

21

...

...

...

24,3

40,9

0,17

18,6

14700

0,08

70,1

31,3

2,5

...

...

...

0,65

0,68

0,32

0,21

23,2

0,0067

49,9

0,64

0,027

...

...

...

0,05

0,04

1,29

0,13

5,9

0,82

0,71

0,73

13,5

...

...

...

2,21

0,006

5,07 đến 81,2

1,29 đến 330

0,0039 đến 2,02

0,0031 đến 50,4

3660 đến 29300

0,0017 đến 0,86

2,0 đến 128

...

...

...

0,012 đến 25,3

0,02 đến 20,4

0,016 đến 4,1

0,016 đến 4,0

0,017 đến 1,1

0,02 đến 1,35

0,01 đến 42,5

0,0018 đến 0,0141

0,8 đến 102

...

...

...

0,00024 đến 0,062

0,65 đến 5,23

0,0017 đến 0,225

0,015 đến 0,12

0,01 đến 11,4

0,0087 đến 0,56

0,016 đến 16,7

0,007 đến 7,7

0,016 đến 4,3

...

...

...

2,05 đến 32,8

0,04 đến 5,17

0,26 đến 4,13

0,001 đến 0,06

^A Được ghi lại dưới sự cho phép của tạp chí Joumal of American Water Works Association, số 55, tháng 7/1963, pp. 913-916,

^B Giá trị ngưỡng dựa trên các chất tinh khiết.

^C Ngưỡng của dung dịch lỏng bão hòa. Số liệu về tính hòa tan được không công bố.

^D Pha loãng bắt đầu với dung dịch lỏng bão hòa ở nhiệt độ phòng, số liệu về tính hòa tan lấy từ các tài liệu để hiệu chỉnh về các chất tinh khiết.

...

...

...

(Quy định)

Chỉ số ngưỡng mùi

A.2.1 Cường độ mùi thường được báo cáo bằng chỉ số ngưỡng mùi tính theo công thức:

Chỉ số ngưỡng mùi = (200/A) x 8 ^D

A.2.2 Mối quan hệ với sự pha loãng mùi được thể hiện ở Bảng 1. Khi báo cáo giá trị ngưỡng mùi, cần đưa ra giá trị nằm giữa khoảng và khoảng giá trị thu được từ hai hay nhiều người thử. Chỉ số ngưỡng mùi không thể trung bình hóa.

A.2.3 Một người bình thường khó hiểu rõ được ý nghĩa của các giá trị số lớn thu được khi sử dụng chỉ số ngưỡng mùi để báo cáo mùi mạnh. Do đó, nên sử dụng chỉ số cường độ mùi vì nó thể hiện được số lần mẫu được pha loãng một nửa để tiến đến mức ngưỡng.

Phụ lục A.3

(Tham khảo)

...

...

...

A.3.1 Hình C.1 mô tả thứ tự pha loãng mẫu và phương pháp ghi kết quả để xác định ngưỡng mùi của ba người thử. Người đầu tiên được đưa cho các độ pha loãng tương ứng với chỉ số cường độ mùi theo thứ tự 10, 9, 8 và 7. Người này không xác định được mùi ở 3 độ pha loãng đầu tiên, nhưng xác định được ở độ pha loãng cuối cùng. Kết quả được ghi lại theo chiều dọc từ dưới lên trên ở cột đầu tiên là -, -, - và +. Sau độ pha loãng 9, đặt bộ mẫu trắng, và các độ pha loãng 8 và 7 cũng được đặt theo thứ tự như trên. Chỉ ở độ pha loãng 7 là nhận biết được. Các kết quả được ghi là -, B, -, và + ở cột thứ hai theo chiều dọc từ dưới lên trên. Phép thử tiếp tục đến khi sự nhận biết dương tính thứ tư được thực hiện ở độ pha loãng 7. Kết quả cuối cùng của (7), (8) và (7) tương ứng được ghi theo cột của từng người một trong ba người thử. Biểu mẫu báo cáo này chỉ hướng dẫn, có thể cải biên.

Mẫu số: 17462   Nguồn mẫu: Plant ABC Effent   Ngày: 7 tháng 7   Thời gian: 10:00 sáng

Điều kiện thử: Nhiệt độ 70 ⁰F; Độ ẩm tương đối: 55%

Độ pha loãng

Thể tích

Oll

Người thử

RAB

FIJ

...

...

...

Mẫu gốc

200

0

100

1

...

...

...

50

2

...

...

...

3

12,5

4

...

...

...

Mẫu pha loãng A:

25 mL mẫu gốc/200ml

50

...

...

...

25

6

...

...

...

7

++++(7)

++++(7)

B^A

...

...

...

Mẫu pha loãng B:

50

8

----

++++(8)

+---

...

...

...

B

25 mL mẫu pha loãng A/200 mL

25

9

----

----

----

...

...

...

10

-

----

--

...

...

...

Mẫu pha loãng C:

50

11

25 mL mẫu pha loãng B/200 mL

25

12

...

...

...

12,5

13

^A Bộ các mẫu trắng không mùi.

...

...

...

Hình A.3.1 - Biểu mẫu báo cáo cường độ mùi

Phụ lục A.4

(Tham khảo)

Mức ngưỡng mùi

...

...

...

A.4.2 Cần ghi nhớ cảnh báo liên quan đến lĩnh vực sử dụng giá trị ngưỡng thu được từ các chất tinh khiết. Trong hỗn hợp, các chất này có thể gây ra mùi cao hơn hay thấp hơn dự kiến dựa trên việc thêm trực tiếp và các ảnh hưởng được ghi kèm trong hỗn hợp, cho dù là tương tác thuận hay nghịch, có thể phải đánh dấu, phụ thuộc vào các chất hóa học liên quan.

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 9719:2013 (ASTM D 1292-10) về Chất lượng nước - Phương pháp xác định mùi của nước