6.2 Thử mẫu trắng

Tiến hành thử mẫu trắng song song với phân tích mẫu, theo đúng qui trình, cùng một lượng thuốc thử nhưng dùng nước thay thế cho mẫu thử.

6.3 Hiệu chuẩn

6.3.1. Chuẩn bị dãy dung dịch hiệu chuẩn

Dùng pipet lấy 1,0; 2,0; 3,0; 4,0; 5,0; 6,0; 7,0; 8,0; 9,0 và 10,0 ml dung dịch chuẩn octophotphat (3.11) cho vào dãy bình định mức dung tích 50 ml. Pha loãng bằng nước tới khoảng 40 ml. Chuẩn bị tương tự với các khoảng nồng độ photphat khác.

6.3.2. Phát triển màu

Thêm vào mỗi bình 1 ml dung dịch axit ascobic (3.5) và 2 ml dung dịch axit molipdat (3.6). Thêm nước tới vạch và lắc kỹ.

6.3.3. Đo phổ

Đo độ hấp thu của mỗi dung dịch sau 10 phút và 30 phút ở bước sóng 880 nm, hoặc 700 nm với độ nhạy thấp hơn. Dùng nước trong cuvet so sánh.

...

...

...

Vẽ đồ thị độ hấp thu theo hàm lượng photpho (mg/l) của dãy dung dịch hiệu chuẩn. Quan hệ giữa độ hấp thu và hàm lượng P là tuyến tính. Xác định hàm số độ dốc của đồ thị.

Thường xuyên kiểm tra lại đường chuẩn nhất là khi dùng mẻ hóa chất mới. Pha dung dịch hiệu chuẩn cho từng loại mẫu.

6.4 Xác định

6.4.1. Phát triển màu

Dùng pipét lấy lượng mẫu thử đã định vào bình định mức dung tích 50 ml và pha loãng với nước tới 40 ml 2 ml nếu cần. Tiếp tục như đã mô tả ở 6.3.2.

Chú thích

1) Nếu mẫu thứ chứa asenat cán phải khử bằng thiosunphat thành asen. Việc khử toàn bộ asenat đến nồng độ ít nhất là 2 mg asen/lít.

Chuyển bằng pipet nhiều nhất là 40 ml mẫu vào bình định mức 50 ml. Thêm 1 ml dung dịch axit ascorbic (3.5) và 1 ml dung dịch thiosunphat (3.9) khuấy và để quá trình khử kéo dài 10 phút ± 1 phút, sau đó thêm 2 ml dung dịch axit molipdat I (3.7). Thêm nước tới vạch.

2) Nếu mẫu đục hoặc có màu, thêm 3 ml thuốc thử bổ chính độ đục, màu (3.8), độ hấp thu của dung dịch này phải được trừ đi khi tính độ hấp thu ở mục 6.4.2.

...

...

...

6.4.2. Đo phổ

Xem 6.3.3.

Chú thích - Nếu mẫu chứa chất gây nhiễu asenat đã xử lý bằng thiosunphat, cần đo trong vòng 10 phút, nếu không mẫu sẽ bị nhạt đi.

7. Biểu thị kết quả

7.1. Tính toán

Nồng độ octophotphat r_p, biểu thị bằng mg/l được tính theo công thức:

trong đó

A là độ hấp thu của mẫu thử;

...

...

...

f là hàm số độ dốc đồ thị hiệu chuẩn;

V_max là thể tích mẫu (40 ml) của mẫu thử;

V_s là thể tích thực của mẫu thử, mililít.

Báo cáo nồng độ phôtpho như sau, không lấy hơn 3 số có nghĩa.

r_p < 0,1 mg/l

lấy đến 0,001 mg/l

0,1 < r_p < 10 mg/l

lấy đến 0,01 mg/l

r_p > 10 mg/l

...

...

...

7.2. Độ chính xác

Số liệu về độ chính xác ghi ở bảng 2 được thu thập từ 16 phòng thí nghiệm.

Chú thích - Vẽ nhiễu xem phụ lục A.

8. Báo cáo kết quả

Báo cáo kết quả bao gồm các thông tin sau:

a) mọi thông tin cần thiết để nhận biết mẫu;

b) tham khảo tiêu chuẩn này;

c) tham khảo phương pháp đã dùng;

d) kết quả thu được;

...

...

...

f) các thao tác không ghi trong tiêu chuẩn này hoặc chỉ ra như sự tự ý chọn hoặc các tình huống bất thường có thể ảnh hưởng đến kết quả.

Bảng 2

Mô tả mẫu

Số mẫu,

n

Trung bình,

mg/l

Độ lệch chuẩn

Độ lặp lại

...

...

...

Tuyệt đối

mg/l

Tuyệt đối

mg/l

Tương đối

%

Octophotphat có polyphophat

70

57,6

...

...

...

10,8

18,8

Octophotphat

69

312,7

4,81

32,4

10,4

Octophotphat có polyphotphat và asenat

...

...

...

192,0

4,01

34,8

17,6

Octophotphat có asenat

78

101,3

5,77

22,1

...

...

...

Chương 2 - Xác định octophotphat sau khi chiết

Phương pháp này dùng để xác định photphat trong mẫu với nồng độ nhỏ hơn 10 mg/l.

9. Thuốc thử

Sử dụng thuốc thử mô tả trong 3.5 và 3.6, và:

9.1. 1-Hexanola (C₆H₁₃OH)

9.2. Etanola (C₂H₅OH)

9.3 Octophotphat, dung dịch chuẩn 0,5 mg P/l

Dùng pipet lấy 5,0 ml dung dịch gốc chuẩn octophotphat (3.10.1) vào bình định mức dung tích 500 ml. Thêm nước đến vạch và khuấy đều.

Chuẩn bị dung dịch này trong ngày.

...

...

...

Xem điều 5.

11. Cách tiến hành

11.1. Phần mẫu thử

Dùng ống đong lấy 350 ml mẫu (5.2), chuyển sang phễu chiết 500 ml.

11.2. Thử mẫu trắng

Tiến hành thí nghiệm trắng song song với phân tích mẫu, cùng theo một qui trình và sử dụng cùng lượng thuốc thử như với phân tích mẫu, nhưng thay thế mẫu bằng 350 ml nước.

11.3. Hiệu chuẩn

11.3.1. Chuẩn bị dãy dung dịch hiệu chuẩn

Dùng microburet lấy 1,4; 2,8; 4,2; 5,6 và 7,0 ml dung dịch octophotphat chuẩn (9.3) vào dãy 5 phễu tách 500 ml. Pha loãng mỗi dung dịch tới 350 ml ± 10 ml bằng nước, lắc trộn kỹ. Những dung dịch này chứa octophotphat với nồng độ r_p 2; 4; 6; 8 và 10 mg/l tương ứng.

...

...

...

Vừa lắc vừa thêm 7,0 ml ± 0,1 ml dung dịch axit ascorbic (3.5) và 14,0 ml ± 0,1 mi dung dịch axit molipdat 1 (3.6) vào mỗi bình. Sau 15 phút, thêm 40,0 ml ± 0,1 ml 1-hexanola (9.1) vào các bình. Đậy kín và lắc kỹ trong 1 phút để tách và dùng pipet lấy 30,0 ml mỗi phần trên chiết bằng 1-hexanola cho vào các bình định mức khô dung tích 50 ml. Thêm 1,0 ml ± 0,2 ml etanola (9.2) vào mỗi bình và pha loãng bằng 1-hexanola (9.1) tới vạch. Loại bỏ lớp dưới của các phễu chiết.

11.3.3. Đo phổ

Đo độ hấp thu của mỗi dung dịch ở 680 nm trong cuvet dày 40 mm ¸ 50 mm, dùng 1 -hexanola trong cuvet so sánh.

11.3.4. Dựng đường chuẩn

Vẽ đồ thị liên quan giữa độ hấp thu và hàm lượng photphat (mg/l) trong dung dịch hiệu chuẩn. Xác định hàm số độ nghiêng của đồ thị. Kiểm tra đồ thị thường xuyên, nhất là khi dùng mẻ hóa chất mới.

11.4. Xác định

11.4.1. Phát triển màu

Xử lý phần mẫu thử (11.1) theo qui định trong 11.3.2 như đối với dung dịch hiệu chuẩn.

11.4.2. Đo phổ

...

...

...

12. Biểu thị kết quả

Nồng độ octophotphat r_p, tính bằng miligam trên lít, theo công thức:

r_p = (A – A₀)f

trong đó

A là độ hấp thu của mẫu thử;

A₀ là độ hấp thu của mẫu trắng;

f là góc trong đường chuẩn.

Báo cáo kết quả chính xác tới 0,000 1 mg/l.

Ghi giá trị nhỏ hơn 0,000 5 mg/l là “r_p < 0,000 5 mg/l”.

...

...

...

13. Báo cáo kết quả

Báo cáo kết quả bao gồm các thông tin sau:

a) mọi thông tin cần thiết để nhận dạng mẫu một cách đầy đủ;

b) tham khảo tiêu chuẩn này;

c) tham khảo phương pháp sử dùng;

d) kết quả nhận được;

e) điều kiện thí nghiệm;

f) các chi tiết thao tác không nêu trong chương này hoặc không chỉ ra như sự tự ý chọn hoặc các tình huống bất thường khác có thể ảnh hưởng đến kết quả.

Chương 3 - Xác định photphat thủy phân và  octophotphat thủy phân

...

...

...

Dùng các thuốc thử trong 3.2; 3.5 và 3.7.

15. Thiết bị

Xem điều 4.

16. Lấy mẫu và chuẩn bị mẫu

16.1 Lấy mẫu

Xem 5.1.

16.2 Chuẩn bị mẫu thử

Lọc và phân tích mẫu (5.1) ngay sau khi lấy mẫu càng nhanh càng tốt. Nếu mẫu được bảo quản lạnh, để mẫu tới nhiệt độ phòng trước khi lọc.

Lọc mẫu qua màng lọc có cỡ lỗ 0,45 mm (xem chú thích 1 và 2 của 5.2) vừa được rửa bằng 200 ml nước ấm 30^oC-40^oC để loại photphat. Loại bỏ nước rửa. Loại 10 ml mẫu lọc đầu tiên và thu phần còn lại vào lọ thủy tinh sạch, khô.

...

...

...

17. Cách tiến hành

17.1. Phần mẫu thử

Tùy theo nồng độ photphat ước tính có trong mẫu (xem bảng 1) dùng pipet lấy nhiều nhất là 40 ml mẫu (16.2) cho vào bình nón. Nếu cần, dùng nước pha loãng tới 40 ml. Axit hóa mẫu với dung dịch axit sunfuric 4,5 mol/l (3.2) tới pH nhỏ hơn 1 và đun sôi nhẹ trong 30 phút.

Thêm nước để giữ thể tích trên 25 ml. Làm nguội, chỉnh pH tới 3-10, chuyển sang bình định mức dung tích 50 ml và pha nước tới khoảng 40 ml.

Chú thích - Có thể dùng phương pháp thay thế - khoáng hóa mẫu lọc đã axit hoá trong bình kín trong 30 phút trong nồi hấp ở nhiệt độ 115^oC-120^oC. Có thể dùng các nối áp suất nhà bếp thông thường

17.2. Thử mẫu trắng

Tiến hành thử mẫu tráng song song với thử nghiệm mẫu theo cùng một qui trình, dùng một lượng thuốc thử nhung dùng nước đã axit hóa thay cho mẫu.

17.3. Hiệu chuẩn

17.3.1. Chuẩn bị dãy dung dịch hiệu chuẩn

...

...

...

17.3.2. Phát triển màu

Vừa lắc vừa thêm vào mỗi bình 1 ml axit ascobic (3.5), sau đó 2 ml dung dịch axit molipdat II (3.7). Thêm nước tới vạch.

17.3.3. Đo phổ

Xem 6.3.3.

17.3.4. Dựng đường chuẩn

Xem 6.3.4.

17.4. Xác định

17.4.1. Phát triển màu

Tiến hành theo 17.3.2, dùng phần mẫu thử (17.1).

...

...

...

Xem 6.3.3.

18. Biểu thị kết quả

18.1. Tính toán

Nồng độ octophotphat cộng với photphat thủy phân r_p, tính bằng miligam trên, theo công thức:

trong đó

A là độ hấp thu của mẫu thử;

A₀ là độ hấp thu của mẫu trắng;

f là độ dốc của đường chuẩn;

...

...

...

V_s là thể tích thực của mẫu thử, mililít.

Báo cáo kết quả nồng độ phốtpho như sau, không lấy hơn 3 chữ số có nghĩa

r_p < 0,1 mg/l

lấy đến 0,001 mg/l

0,1 < r_p < 10 mg/l

lấy đến 0,01 mg/l

r_p > 10 mg/l

lấy đến 0,1 mg/l

18.2. Độ chính xác

...

...

...

Chú thích – Về nhiễu xem phụ lục A.

19. Báo cáo kết quả

Báo cáo kết quả bao gồm các thông tin sau:

a) mọi thông tin cần thiết để nhận biết mẫu đầy đủ;

b) tham khảo tiêu chuẩn này;

c) phương pháp và phương pháp khoáng hóa đã dùng;

d) kết quả nhận được;

e) điều kiện thí nghiệm;

f) các chi tiết thao tác không ghi trong tiêu chuẩn này hoặc các sự tự ý chọn và các tình huống bất thường có thể ảnh hưởng đến kết quả.

...

...

...

Mô tả mẫu

Số mẫu,

n

Trung bình,

mg/I

Độ lệch chuẩn

Độ lặp lại

Độ tái lập

Tuyệt đối

...

...

...

Tuyệt đối

mg/l

Tương đối

(%)

Polyphophat

79

179,2

6,59

44,6

...

...

...

Polyphotphat có photpho hữu cơ

65

174,9

7,09

25,9

14,8

Chương 4 - Xác định photpho tổng

20. Thuốc thử

Sử dụng thuốc thử mô tả trong 3.2; 3.5; 3.7 và 3.9, và thêm:

...

...

...

20.2. Axit nitric, r = 1,40 g/ml.

20.3. Axit clohydric Hcl, r = 1,12 g/ml.

20.4. Natri hydroxit (NaOH), dung dịch 320 g/l

Hòa tan 64 g NaOH trong 150 ml nước. Làm lạnh và pha nước tới 200 ml. Giữ trong bình polyetylen.

20.5 Kali peroxodisunphat, dung dịch

Thêm 5 g kali peroxodisunphat (K₂S₂O₈) vào 100 ml nước. Khuấy cho tan. Dung dịch này ổn định ít nhất trong 2 tuần, nếu dung dịch quá bão hòa thì giữ trong bình thủy tinh bosilicat màu nâu, tránh ánh nắng trực tiếp.

21. Thiết bị

Xem điều 4, và thêm

21.1. Bình bosilicat, 100 ml, với nút thủy tinh, đóng chặt bằng kẹp kim loại (đối với xác định phốt phô tổng dùng phương pháp pesunphat trong nồi hấp); lọ polypropylen hoặc bình nón (có nắp xoáy) cũng dùng được.

...

...

...

21.2. Bình Kendan 200 ml (chỉ dùng khi xác định phốt pho tổng bằng phương pháp dùng axit HNO₃ - H₂SO₄).

22. Lấy mẫu và chuẩn bị mẫu

22.1. Lấy mẫu

Xem 5.1.

22.2. Chuẩn bị mẫu thử

Thêm 1 ml dung dịch axit sunfuric 4,5 mol/l (3.2) cho mỗi 100 ml mẫu thử.

Độ axit của dung dịch cần phải tương đương pH 1.

Giữ trong chỗ mát, tối tới khi phân tích.

Chú thích – Nếu xác định tổng phôt pho hòa tan, cần lọc mẫu như đã chỉ trong 16.2.

...

...

...

23.1. Phần mẫu thử

Sử dụng hai phương pháp vô cơ hóa mẫu. Phương pháp oxy hóa bằng pesunphat sẽ không hoàn toàn khi có lượng lớn các chất hữu cơ; trong trường hợp này oxy hoá bằng HNO₃ - H₂SO₄ là cần thiết

Chú thích - Các quá trình oxy hóa có thể dẫn đến kết quả khác nhau. Do vậy, qui trình oxy hóa cần được ghi rõ trong báo cáo.

23.1.1. Oxy hóa bằng kali perodisunphat (K₂S₂O₈)

Dùng pipet lấy lượng mẫu thử (22.2) tối đa 40 ml vào bình nón 100 ml. Thêm nước (nếu cần) tới khoảng 40 ml. thêm 4 ml dung dịch K₂S₂O₈ (20.5) và đun sôi nhẹ trong 30 phút. Giữ thể tích trên 25 ml bằng cách thêm nước. Làm nguội, chỉnh pH tới 3-10, chuyển sang bình định mức dung tích 50 ml, thêm nước tới 40 ml.

Chú thích

1) Thông thường 30 phút là đủ để vô cơ hóa các hợp chất photpho, nhưng một vài axit polyphotphoric cần tới 90 phút để thủy phân. Có thể thay đổi bằng vô cơ hóa trong nồi hấp 30 phút ở nhiệt độ từ 115-120^o. Nồi áp suất nấu ăn có thể sử dụng để vô cơ hóa.

2) Sự có mặt của muối asenat sẽ gây nhiễu cho phân tích phôtpho. Asen có mặt trong mẫu sẽ bị oxy hóa thành asenat trong điều kiện đã miêu tả trong 23.1.1 và 23.1.2 do đó cũng gây ảnh hưởng tới kết quả phân tích.

Nếu biết rõ hoặc nghi ngờ có asenic trong mẫu cần phải loại trừ ảnh hưởng của nó bằng cách xử lý với dung dịch Na₂S₂O₃ (3.9) (xem chú thích 1 của 6.4), ngay sau bước khoáng hóa. Trong trường hợp khoáng hóa nước biển trong nồi hấp, cần loại trừ clo tự do bằng cách đun sôi trước khi khử asenat bằng thiosunphat.

...

...

...

Chú ý - Quá trình này cần được thực hiện trong tủ hút độc có hiệu lực.

Dùng pipet lấy tối đa 40 ml mẫu thử (22.2) vào bình kendan (21.2). Thận trọng, thêm 2 ml axit sunfuric (20.1) và khuấy đều, thêm hạt chống nổ và đun nóng nhẹ tới khi xuất hiện khói trắng. Sau khi làm lạnh, cẩn thận thêm 0,5 ml axit nitric (20.2) từng giọt, vừa thêm vừa lắc tới khi tạo thành dung dịch trong và không màu.

Làm nguội và thêm từ từ 10 ml nước, khuấy đều. Vừa làm mát vừa thêm dung dịch NaOH (20.4), khuấy đều, chỉnh pH trong khoảng 3-10. Sau khi làm mát, chuyển dung dịch sang bình định mức dung tích 50 ml. Tráng bình kendan bằng một ít nước và cho nước rửa vào bình định mức.

Chú thích - Xem chú thích 2 của 23.1.1 về ảnh hưởng của asen.

23.2 Thử mẫu trắng

Tiến hành thử mẫu trắng song song với việc xác định, theo cùng qui trình, sử dụng cùng một lượng nước thử, nhưng thay mẫu bằng nước.

23.3. Hiệu chuẩn

23.3.1. Chuẩn bị dãy dung dịch hiệu chuẩn

Lấy bảng pipet 1,0; 2,0; 3,0; 4,0; 5,0; 6,0; 7,0; 8,0; 9,0 và 10,0 ml dung dịch octophotphat chuẩn (3.11) cho vào một trong hai dãy bình:

...

...

...

b) dãy bình Kendan 200 ml, tiếp tục qui trình như đã nêu trong 23.1.2 và 23.3.2

Tiến hành thích hợp với khoảng nồng độ khác của octophotphat. Lượng mẫu thường dùng là 5-10 ml.

23.3.2. Phát triển màu

Thêm vào mỗi bình dung tích 50 ml, trong khi khuấy, 1 ml axit ascobic (3.5) và sau 30 giây, 2 ml molipdat II trong axit (3.7). Thêm nước tới vạch.

23.3.3. Đo phổ

Xem 6.3.3.

23.3.4 Dựng đường chuẩn

Xem 6.3.4.

23.4. Xác định

...

...

...

Tiến hành như trong 23.3.2 dùng phần mẫu thử từ 23.1.1 hoặc 23.1.2.

23.4.2. Đo phổ

Xem 6.3.3.

24. Biểu thị kết quả

24.1. Tính toán

Nồng độ phôtpho tổng r_p, tính bằng miligam trên lít, theo công thức:

trong đó

A là độ hấp thu của mẫu thử;

...

...

...

f là độ dốc của đường chuẩn;

Vmax là thể tích lớn nhất của mẫu thử (40 ml);

V_s là thể tích thực của mẫu thử, mililít.

Báo cáo kết quả nồng độ phốtpho như sau, không lấy hơn 3 chữ số có nghĩa

r_p < 0,1 mg/l

lấy đến 0,001 mg/l

0,1 < r_p < 10 mg/l

lấy đến 0,01 mg/l

r_p > 10 mg/l

...

...

...

24.2. Độ chính xác

Các số liệu vẽ độ chính xác được ghi trong bảng 4 nhận được từ 16 phòng thí nghiệm.

Chú thích – Về sự nhiễu xem phụ lục A.

25. Báo cáo kết quả

Báo cáo kết quả phải bao gồm các thông tin sau:

a) mọi thông tin cần thiết để nhận biết mẫu đầy đủ;

b) tham khảo tiêu chuẩn này;

c) tham khảo phương pháp và trình tự khoáng hóa đã sử dụng;

d) kết quả;

...

...

...

f) các thao tác không ghi trong phần này hoặc các sự tự ý chọn và các tình huống có thể ảnh hưởng đến kết quả.

Bảng 4

Mô tả mẫu

Số mẫu,

n

Trung bình,

mg/l

Độ lệch chuẩn

Độ lặp lại

...

...

...

Tuyệt đối

mg/l

Tuyệt đối

mg/l

Tương đối

(%)

Phôtpho hữu cơ với sunfonat

70

68,7

...

...

...

8,32

12,0

Phôtpho hữu cơ với pholorogluin

58

438,1

12,8

36,9

9,0

...

...

...

1) Shouwenberg, J.C., và Waiings, I.Anal.Chem.Acta 37.1967 271-274.

2) Korolett, F. Xác định phôpho. Trong: Phương pháp phân tích nước biển. Weiheim, Verlag Chimie Gmb, 1977.

PHỤ LỤC A

Các chất gây nhiễu

A.1. Silic

Silic nồng độ tới 5 mg Si/I không gây nhiễu. Nhưng nồng độ cao hơn sẽ làm tăng độ hấp thu.

Sau thời gian phản ứng 30 phút giá trị đo được trong bảng 5.

Bảng 5

...

...

...

mg/l

Nồng độ r tương đương

mg/l

10

» 5

25

» 15

50

» 25

...

...

...

Asenat tạo nên màu tương tự như octophotphat tạo ra. Ảnh hưởng này có thể loại trừ bằng cách khử asenat thành asenic với Na₂S₂O₃ (3.9) (xem chú thích 1 của 6.4.1).

A.3. Hydro sunfua

Sunfua hydro với nồng độ tới 2 mg S/l sẽ không ảnh hưởng gì. Nồng độ cao hơn sẽ làm giảm mức cho phép bằng cách cho khí nitơ đi qua mẫu đã axit hoá (axit hóa như trong 17.1).

A.4. Flo

Flo với nồng độ tới 70 mg F/l không ảnh hưởng lớn. Nồng độ cao hơn 200 mg/l sẽ kìm hãm sự phát triển màu.

A.5. Các kim loại chuyển tiếp

A.5.1. Sắt sẽ ảnh hưởng tới độ màu, nhưng với nồng độ 10 mg Fe/I sẻ ảnh hưởng dưới 5%. Vanadat làm tăng màu theo quan hệ tuyến tính khoảng 5% với nồng độ 10 mg V/l.

A.5.2. Crom (III) và crom (VI) với nồng độ tới 10 mg/l không gây ảnh hưởng, nhưng nồng độ 50 mg Cr/I sẽ làm tăng độ hấp thu lên 5%.

A.5.3. Với nồng độ đồng tới 10 mg/l không gây ảnh hưởng.

...

...

...

Các muối khác nhau sẽ có ảnh hưởng không đáng kể tới cường độ màu.

A.7. Nitrit

Nồng độ nitrit trên 1 mg N/l sẽ tạo nên sự bạc màu. Lượng axit sunfamic dư sẽ phân hủy nitrit. 100 mg axit sẽ phản ứng với NO₂ nồng độ 10 mg N/l.

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 6202:1996 về Chất lượng nước - Xác định phốtpho - Phương pháp trắc phổ dùng amoni molipđat