CHÚ THÍCH 1: Đường kính danh nghĩa của mâm cặp được định nghĩa trong TCVN 4279-1 (ISO 3442-1) và TCVN 4279-2 (ISO 3442-2).

CHÚ THÍCH 2: Việc lựa chọn tiêu chí theo ý muốn của nhà sản xuất.

TCVN 7681-2 (ISO 13041-1), các máy tiện NC và các trung tâm tiện có trục chính mang phôi thẳng đứng được phân loại thành bốn loại cỡ kích thước, trên cơ sở tiêu chí được quy định trong Bảng 2.

Bảng 2 - Dải cỡ kích thước đối với các máy có trục chính mang phôi thẳng đứng

Tiêu chí

Loại 1

Loại 2

Loại 3

Loại 4

...

...

...

d ≤ 500

500 <d ≤ 1000

1000 <d ≤ 5000

d > 5000

Đường kính của trục chính/bàn máy mang phôi

D ≤ 500

500 <D ≤ 1000

1000 < D ≤ 5000

D > 5000

...

...

...

TCVN 7681-3 (ISO 13041-3), các máy tiện NC và các trung tâm tiện có trục chính mang phôi thẳng đứng đảo nghịch được phân loại thành ba loại cỡ kích thước, trên cơ sở tiêu chí được quy định trong Bảng 3.

Bảng 3 - Dải cỡ kích thước đối với các máy có trục chính mang phôi thẳng đứng đảo nghịch

Tiêu chí

Loại 1

Loại 2

Loại 3

Đường kính danh nghĩa của mâm cặp

d ≤ 250

250 < d ≤ 400

...

...

...

Đường kính tiện lớn nhất

D ≤ 315

315 < D ≤ 500

D > 500

CHÚ THÍCH 4: Đường kính danh nghĩa của mâm cặp được định nghĩa trong TCVN 4279-1 (ISO 3442-1) và TCVN 4279-2 (ISO 3442-2).

4. Kiểm gia công

Đối tượng

Tiện một mẫu kiểm dạng trụ:

a) Độ tròn;

...

...

...

M1

Sơ đồ

CHÚ DẪN

1 Mâm cặp

I phải được chọn để phù hợp với dụng cụ đo.

Khoảng cách giữa mặt mâm cặp và bước nhảy bậc đều tiên, FD, phải nhỏ hơn L.

Đối với các máy có trục chính mang phôi ngang (TCVN 7681-1 (ISO 13041-1)):

...

...

...

L = 2,5 x d’ (đường kính danh nghĩa thanh)

D_p,min = 0,3 x L;

Đối với các máy có mâm cặp:

L = 0,8 x d (đường kính danh nghĩa mâm cặp),

hoặc

L = 0,66 x chiều dài tiện lớn nhất (hành trình Z), lấy giá trị nào nhỏ hơn.

D_p,min = 0,3 x L

Đối với các máy có trục chính mang phôi thẳng đứng (TCVN 7681-2 (ISO 13041-2)) hoặc trục chính mang phôi thẳng đứng đảo nghịch (TCVN 7681-3 (ISO 13041-3)):

L = 0,8 x d (đường kính danh nghĩa mâm cặp), hoặc

...

...

...

L_max = 1500

D_{p, min} = 0,3 x L

D_{p, min} = 1000

Dung sai

Máy có trục chính nằm ngang (TCVN 7681-1 (ISO 13041-1))

Máy có trục chính thẳng đứng (TCVN 7681-2 (ISO 13041-2))“

Máy có trục chính thẳng đứng đảo nghịch (TCVN 7681-3 (ISO 13041-3))

Loại

...

...

...

Loại

1

2

3

1

2

3

4

1

...

...

...

3

a) Độ tròn

0,005

0,005

0,005

0,005

0,005

0,01

0,015

...

...

...

0,005

0,005

b) Độ đồng nhất của các đường kính

0,01

0,015

0,02

0,015

0,02

0,03

...

...

...

0,01

0,015

0,02

^a Các dung sai chỉ áp dụng cho các máy có xà ngang cố định. Các dung sai cho các máy có xà ngang có chiều cao điều chỉnh được sẽ phụ thuộc vào phương pháp định vị và/hoặc điều chỉnh xà ngang sau khi nâng lên hoặc hạ xuống và cần được thỏa thuận giữa nhà cung cấp và người sử dụng.

Sai lệch đo được

Loại máy và loại

a)

b)

Dụng cụ đo

...

...

...

Đối với b), panme.

Xem và viện dẫn TCVN 7011-1:2007 (ISO 230-1:1996), 4.1, 6.6 và 6.8

Đối với b), các số chỉ được lấy ở từng dải chỉ trong một mặt phẳng, sự thay đổi các số chỉ giữa các dải liền kề không được vượt quá 75 % dung sai.

Phải ghi Iại các trục của máy được sử dụng

CHÚ THÍCH: Có thể sử dụng một ống có thành dày thay cho một thanh đặc làm phôi kiểm dạng trụ

Đối tượng

Kiểm độ phẳng của các bề mặt vuông góc với đường tâm trục chính

.

...

...

...

Sơ đồ

CHÚ DẪN:

1 Mâm cặp

Đối với các máy có trục chính mang phôi nằm ngang (TCVN 7681-1 (ISO 13041-1)) và các máy có trục chính mang phôi thẳng đứng đảo nghịch (TCVN 7681-3 (ISO 13041-3)):

D_p = 0,8 x đường kính danh nghĩa của mâm cặp, hoặc

D_p = 1 x đường kính danh nghĩa thanh

D_p,max = 300

Đối với Dp < 160, vòng chính giữa có thể được loại bỏ.

...

...

...

L_p = 0,25 x đường kính danh nghĩa mâm cặp

L_p,max = 60

d_p = 0,5 x D hoặc đường kính danh nghĩa thanh

d_p,min = 75 (đối với các máy có mâm cặp)

b = D_p/2 – a

Đối với các máy có trục chính mang phôi thẳng đứng (TCVN 7681-2 (ISO 13041-2)):

D_p = 0,8 x đường kính danh nghĩa của mâm cặp

D_p,max = 300 (loại 1)

= 400 (loại 2)

...

...

...

= 1500 (loại 4)

d_p = 0,5 x D_p (khi chi tiết được kẹp bằng mâm cặp để ngăn ngừa sự biến dạng)

L_p = 0,25 x đường kính danh nghĩa mâm cặp

L_p,max = 300

b = D_p/2 – a

Kích thước a phải được chọn để phù hợp với dụng cụ đo.

CHÚ THÍCH: Đường kính danh nghĩa của mâm cặp được định nghĩa trong TCVN 4279-1 (ISO 3442-1) và TCVN 4279-2 (ISO 3442-2).

Dung sai

...

...

...

Máy có trục chính thẳng đứng (TCVN 7681-2 (ISO 13041-2))^a

Loại

Loại

1

2

3

1

2

3

...

...

...

Độ phẳng

0,010

0,015

0,020

0,015

0,02

0,03

0,04

^a Các dung sai chỉ áp dụng cho các máy có xà ngang cố định. Các dung sai cho các máy có xà ngang có chiều cao điều chỉnh được sẽ phụ thuộc vào phương pháp định vị và/hoặc điều chỉnh xà ngang sau khi nâng lên hoặc hạ xuống và cần được thỏa thuận giữa nhà cung cấp và người sử dụng.

...

...

...

Loại máy và loại

Dụng cụ đo

Cảm biến dịch chuyển thẳng, tấm kiểm hoặc máy đo tọa độ (CMM).

Xem và viện dẫn TCVN 7011-1:2007 (ISO 230-1:1996), 4.1 và 5.3.2.1.1

Các phép đo phải được ghi lại từ ít nhất là hai đường kính.

Bất kỳ sai lệch nào không được dẫn tới kết quả một bề mặt lồi trừ khi có thỏa thuận đặc biệt.

Phải ghi lại các trục của máy được sử dụng.

Đối tượng

...

...

...

Kiểm khả năng định vị và tạo công tua của máy trong các điều kiện động học khác nhau.

Phép kiểm này áp dụng cho tất cả các trung tâm tiện NC được mô tả trong TCVN 7681 (ISO 13041) với dụng cụ trục chính quay. Ký hiệu mẫu kiểm (cỡ kích thước) được gia công và sự kết hợp trục được sử dụng để gia công cho các mục đích nghiệm thu phải được thỏa thuận giữa nhà cung cấp/nhà sản xuất và người sử dụng.

Sơ đồ

Các kích thước từ L đến Z được cho trong Bảng 4.

Xem Hình 1 đối với chi tiết phôi được gia công trước.

Dung sai

Sai lệch đo được

Các dung sai từ a đến m được cho trong Bảng 5

...

...

...

Dụng cụ đo

Xem Bảng 5

Xem và viện dẫn TCVN 7011-1 (ISO 230-1)

5.2.1.1

Mỗi cạnh thẳng (của ke vuông, hình thoi và các bề mặt nghiêng) phải được đo tại ít nhất 10 điểm để đạt được các sai lệch độ thẳng, độ vuông góc và độ song song.

Đối với phép kiểm độ tròn (hoặc độ trụ), nếu phép đo không liên tục, kiểm tại ít nhất 15 điểm (đối với độ trụ trong từng mặt phẳng được đo). Đối với độ tròn, khuyến nghị các phép đo liên tục không có sự lọc.

Tất cả các đặc trưng của mẫu kiểm phải được gia công bằng sử dụng các trục C và trục X hoặc các trục X và trục Y (chỉ sử dụng hai trục). Nếu mẫu kiểm được gia công với sự nội suy của trục chính và một trục tịnh tiến (ví dụ trục X hoặc C), thì không được có chuyển động trung gian của bất kỳ các trục tịnh tiến nào khác (ví dụ trục Y). Nếu mẫu kiểm được gia công với hai trục tịnh tiến hành trình đầy đủ (ví dụ trục X và trục Y), không được có các chuyển động trung gian của trục chính giữ mẫu kiểm.

Cả hai phương án lựa chọn yêu cầu chuyển động đồng bộ của các trục tại các tốc độ quay thấp, tương tự như các chuyển động được yêu cầu đối với máy có các mặt nghiêng 3°. Đối với máy với một trục Y tùy ý, cặp trục được chọn theo thỏa thuận giữa nhà sản xuất và người sử dụng và được ghi chú trong báo cáo kiểm.

Bảng 4 – Mẫu kiểm M3 và các kích thước của phôi kiểm

...

...

...

Ký hiệu mẫu kiểm

TCVN 7681-6-M3-80

TCVN 7681-6-M3-160

TCVN 7681-6-M3-320

L^a

80

160

320

F M^b

...

...

...

26

43

F N^b

16

28

45

F P^c

16

30

...

...

...

Q^d

54

110

220

R

27

52

110

FS

...

...

...

110

240

T

50

50

80

U

20

20

...

...

...

V

2

5

9

F X^e

50

96

202

Y

...

...

...

90

200

Z

M6 x 1; chiều sâu 10

M8 x 1,25; chiều sâu 12

M12 x 1,5; chiều sâu 20

^a Một khối hình vuông ngoài có chiều dài cạnh “L”.

^b Bốn lỗ doa FM và bốn lỗ được khoét FN. Các lỗ FM phải được tiếp cận theo chiều dương của các trục định vị; các lỗ FN phải được tiếp cận theo chiều âm. Vị trí của các lỗ doa này là “R-R” kể từ tâm của mẫu kiểm.

^c Một lỗ thông được doa FP định vị tại tâm của mẫu kiểm.

...

...

...

^e Đường tròn FX, cao 6mm so với mặt trên của hình thoi. Tâm của đường tròn FX phải lệch tâm một khoảng “V” so với tâm của lỗ doa FP theo phương trục X.

Đối với các trung tâm tiện không có trục Y tùy chọn, đường tròn này phải được gia công bằng cách quay trục C đi qua chu vi của dao phay mặt đầu trong khi dẫn tiến trục X đi vào mẫu kiểm đối với 180° của chuyển động quay trục C, tiếp đó đảo chiều trục X để hoàn thành góc quay 360° của trục C trong khi vẫn duy trì cùng lượng chạy dao tạo công tua. (Chuyển động trục X này sẽ tạo ra một đường tròn lệch tâm một khoảng “V” so với tâm chuyển động quay của trục C và một góc dẫn xấp xỉ 3° so với tiếp tuyến tức thời của đường tròn đó).

Các mặt nghiêng, trên toàn bộ chiều dài của hai cạnh khối hình vuông ngoài, có góc nghiêng 3° hoặc với điều kiện đoạn tiếp tuyến 0,05 và chiều sâu 6 mm trên mặt trên của các cạnh khối hình vuông ngoài. Chỉ nên gia công các mặt này khi sử dụng hai trục tịnh tiến (ví dụ trục X và Y).

Bảng 5 - Các phép kiểm hình học cho phép kiểm M3

Dung sai

Đối tượng

Dung sai

Ký hiệu mẫu kiểm

Dụng cụ đo

...

...

...

TCVN 7681-6-

M3-80

TCVN 7681-6-

M3-160

TCVN 7681-6-

M3-320

Lỗ trung tâm FP

...

...

...

a

Độ trụ

0,010

0,010

0,015

CMM hoặc máy kiểm độ tròn

...

...

...

b

Độ vuông góc giữa đường tâm lỗ so với chuẩn A

0,010

0,010

0,015

CMM hoặc máy kiểm độ tròn

b

Khối vuông L x L

...

...

...

c

Độ thẳng của các cạnh

0,030

0,030

0,045

...

...

...

c

d

Độ vuông góc của các cạnh liền kề so với chuẩn B

0,040

0,040

0,060

CMM hoặc ke vuông và cảm biến dịch chuyển thẳng

d

e

...

...

...

0,040

0,040

0,060

CMM hoặc dưỡng đo chiều cao hoặc cảm biến dịch chuyển thẳng

e

Khối hình thoi^a Q x Q

...

...

...

f

Độ thẳng của các cạnh

0,030

0,030

0,045

CMM hoặc thước kiểm độ thẳng và cảm biến dịch chuyển thẳng

f

...

...

...

Độ chính xác của các góc 60° so với chuẩn B

0,040

0,040

0,060

CMM hoặc thước sin và cảm biến dịch chuyển thẳng

g

Đường tròn FX

...

...

...

h

Độ tròn

0,030

0,030

0,040

CMM hoặc các dụng cụ đo độ tròn

...

...

...

i

Vị trí đúng của đường tròn ngoài so với chuẩn C

0,040

0,040

0,050

CMM

i

Các mặt nghiêng

...

...

...

j

Độ thẳng của các mặt

0,030

0,030

0,045

...

...

...

j

k

Độ chính xác của các góc so với chuẩn B

0,040

0,040

0,060

CMM hoặc thước sin và cảm biến dịch chuyển thẳng

k

...

...

...

m

Độ đồng tâm của các lỗ trong “N” so với các lỗ ngoài “M”

0,020

0,020

...

...

...

CMM hoặc các dụng cụ đo độ tròn

m

n

Vị trí đúng của các lỗ “N” so với chuẩn C

F 0,05

F 0,05

F 0,05

CMM

n

...

...

...

CHÚ THÍCH 1: Đối với các kích thước L, M, P, R, S, T, U, Y và Z, xem Bảng 4.

CHÚ THÍCH 2: Các lỗ côn “Z” là tùy chọn và được sử dụng cho việc kẹp chặt phôi mẫu kiểm vào bàn phụ (thay thế) của trung tâm tiện không có mâm cặp kẹp phôi thích hợp (tức là các trung tâm tiện đứng). Trong các trường hợp như vậy, để gá đặt thích hợp, bề mặt dưới của mẫu kiểm phải phẳng.

^a Trên đường kính vòng chia Y.

Hình 1 - Phôi được gia công trước cho phép kiểm M3

Đối tượng

M4

Kiểm sai lệch tròn của một cung tròn 100° trên mẫu kiểm (phù hợp với TCVN 5906 (ISO 1101)).

...

...

...

Sơ đồ

CHÚ DẪN:

1 Mâm cặp

^a Cung tròn được đo

Dung sai

Ký hiệu mẫu kiểm: TCVN 7681-6-:

M4-50

...

...

...

M4-150

Bán kính danh nghĩa, R

50

100

150

Dung sai sai lệch độ tròn

0,025

0,045

0,070

...

...

...

Sai lệch đo được

Mẫu kiểm được gia công:

TCVN 7681-6-M4...

Dụng cụ đo

Máy đo tọa độ; máy chiếu biến dạng.

Xem và viện dẫn TCVN 7011-1:2007 (ISO 230-1:1996)

6.6.1 và 6.6.2.2

Các sai lệch độ tròn phải được đo trên dải đo 100° ở dạng đo liên tục bắt đầu tại vị trí A và kết thúc tại vị trí B. Các vị trí A và B được thể hiện trong sơ đồ ở trên.

Cực bán cầu không được nằm trong cung tròn được đo.

...

...

...

CHÚ THÍCH 1: Sự quay của mặt phẳng đo xung quanh đường tâm chi tiết có thể gây ra các kết quả khác nhau đo các sai số có thể có của chuyển động quay đường tâm trục chính.

Bán kính lập trình, R, và phương pháp đo phải được ghi trong báo cáo.

CHÚ THÍCH 2: Có thể sử dụng lại mẫu kiểm. Tuy nhiên, bán kính lập trình không được sai khác nhiều hơn ± 10 % so với bán kính danh nghĩa.

THƯ MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] TCVN 4279-1 (ISO 3442-1) Máy công cụ - Kích thước và kiểm hình học cho mâm cặp tự định tâm có chấu cặp - Phần 1: Mâm cặp vận hành bằng tay có chấu dạng rãnh và then

[2] TCVN 4279-2 (ISO 3442-2) Máy công cụ - Kích thước và kiểm hình học cho mâm cặp tự định tâm có chấu cặp – Phần 2: Mâm cặp vận hành bằng máy có chấu dạng rãnh và then

[3] ISO 14253-1, General Product Specifications (GPS) - Inspection by measurement of workpieces and measuring equipment - Part 1: Decision rules for proving conformance or non-conformance with specifications (Đặc tính hình học của sản phẩm (GPS) - Kiểm tra bằng phép đo các chi tiết gia công và dụng cụ đo – Phần 1: Các nguyên tắc quyết định để chứng minh sự phù hợp và không phù hợp với các yêu cầu đặc tính)

[4] ISO/TS 14253-2, Geometrical Product Specifications (GPS) - Inspection by measurement of workpieces and measuring equipment - Part 2: Guide to the estimation of uncertainty in GPS measurement, in calibration of measuring equipment and in product verification (Đặc tính hình học của sản phẩm (GPS) - Kiểm tra bằng phép đo các chi tiết gia công và dụng cụ đo - Phần 2: Hướng dẫn ước lượng độ không đảm bảo trong phép đo GPS, trong việc hiệu chuẩn dụng cụ đo và trong kiểm tra xác nhận sản phẩm)

...

...

...

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 7681-6:2013 (ISO 13041-6:2009) về Điều kiện kiểm máy tiện điều khiển số và trung tâm tiện - Phần 6: Độ chính xác của mẫu kiểm được gia công lần cuối