9.2. Phương pháp dung môi lạnh sử dụng chuẩn độ điện thế (Phương pháp chuẩn)

9.2.1. Cân phần mẫu thử theo Bảng 1, cho vào cốc có mỏ 150 ml.

9.2.2. Thêm từ 50 ml đến 100 ml hỗn hợp dung môi đã trung hòa (5.3) và hòa tan mẫu, làm nóng nhẹ, nếu cần.

Đối với các mẫu có điểm tan chảy cao thì sử dụng hỗn hợp etanol-toluen.

9.2.3. Đưa điện cực kết hợp vào hỗn hợp dung môi và nối điện cực với dụng cụ chuẩn độ tự động.

9.2.4. Bật máy khuấy ít nhất 30 s và chuẩn độ bằng dung dịch kali hydroxit (5.5) chuẩn trong khi vẫn khuấy liên tục.

9.2.5. Ngay khi đạt được điểm tương đương, ghi lại lượng dung dịch chuẩn đã sử dụng.

9.3. Phương pháp dùng etanol nóng có sử dụng chất chỉ thị

9.3.1. Ở các điều kiện quy định trong phương pháp này, nếu có mặt các axit béo mạch ngắn thì chúng là loại bay hơi.

...

...

...

9.3.3. Đun đến sôi 50 ml etanol chứa 0,5 ml chất chỉ thị phenolphtalein cho vào bình cầu thứ hai. Khi nhiệt độ của etanol vẫn còn cao hơn 70 °C, thì trung hòa cẩn thận bằng dung dịch natri hydroxit hoặc kali hydroxit 0,1 mol/l.

Việc chuẩn độ được coi là kết thúc khi thêm một giọt kiềm sẽ tạo màu nhẹ nhưng việc đổi màu ổn định trong ít nhất 15 s.

Có thể cần đến các thể tích etanol và chất chỉ thị lớn hơn đối với các loại chất béo có màu đậm. Ngoài ra, đối với các chất béo có màu đậm này, cần sử dụng alkali blule hoặc thymolphtalein.

9.3.4. Thêm etanol đã trung hòa vào phần mẫu thử vào bình cầu thứ nhất và trộn kỹ. Đun đến sôi lượng chứa trong bình và chuẩn độ bằng dung dịch kali hydroxit hoặc natri hydroxit, lắc mạnh bình trong quá trình chuẩn độ.

10. Tính toán

Trị số axit W_AV, hoặc hàm lượng axit béo tự do, W_FFA được ghi lại như sau:

a) đến hai chữ số thập phân đối với các giá trị từ 0 đến 1;

b) đến một chữ số thập phân đối với các giá trị từ 1 đến 100;

c) lấy đến số nguyên đối với các giá trị > 100.

...

...

...

W_FFA = 0,5 x W_AV

10.1. Trị số axit

Trị số axit, W_AV, được tính theo công thức sau:

Trong đó

c là nồng độ của dung dịch chuẩn natri hydroxit hoặc kali hydroxit đã sử dụng, tính bằng mol trên lít (mol/l);

V là thể tích của dung dịch chuẩn natri hydroxit hoặc kali hydroxit đã sử dụng, tính bằng mililit (ml);

m là khối lượng phần mẫu thử, tính bằng gam (g).

10.2. Độ axit hoặc hàm lượng axit béo tự do

...

...

...

Trong đó

V là thể tích của dung dịch chuẩn natri hydroxit hoặc kali hydroxit đã sử dụng, tính bằng mililit (ml);

c là nồng độ của dung dịch chuẩn natri hydroxit hoặc kali hydroxit đã sử dụng, tính bằng mol trên lit (mol/l);

M là khối lượng mol của axit được chọn để biểu thị kết quả (xem Bảng 2), tính bằng gam trên mol (g/mol), tùy theo loại chất béo;

m là khối lượng phần mẫu thử, tính bằng gam (g).

Bảng 2 – Chọn axit béo để biểu thị độ axit

Loại chất béo

Biểu thị theo

...

...

...

g/mol

Dầu dừa, dầu nhân cọ và các loại dầu tương tự

Axit lauric

200

Dầu cọ

Axit palmitic

256

Các loại dầu họ cải dầu Cruciferae ^a

Axit eruxic

...

...

...

Tất cả các loại chất béo khác

Axit oleic

282

^a Trong trường hợp dầu cải dầu chứa hàm lượng axit eruxic tối đa là 5 %, thì độ axit có thể được biểu thị theo axit oleic.

CHÚ THÍCH Nếu kết quả của phép xác định được báo cáo theo “độ axit”, thì không cần phải giải thích tiếp theo, như thông lệ độ axit được biểu thị theo axit oleic. Nếu mẫu chứa các axit vô cơ thì theo quy ước chúng được xác định theo các axit béo.

11. Độ chụm

Các chi tiết của các phép thử liên phòng thử nghiệm được đưa ra trong Phụ lục A. Các giá trị thu được từ các phép thử này có thể không áp dụng được cho các dải nồng độ và chất nền khác với các giá trị đã nêu.

11.1. Độ lặp lại

Chênh lệch tuyệt đối giữa hai kết quả thử riêng lẻ độc lập, thu được khi sử dụng cùng một phương pháp, trên cùng vật liệu thử, trong cùng một phòng thử nghiệm, do cùng một người thao tác, trên cùng một thiết bị trong cùng một thời gian ngắn, không quá 5 % trường hợp lớn hơn các giá trị nêu trong Bảng A.1 đến Bảng A.3.

...

...

...

Chênh lệch tuyệt đối giữa hai kết quả thử nghiệm riêng rẽ, thu được khi sử dụng cùng phương pháp, trên cùng vật liệu thử, ở các phòng thử nghiệm khác nhau, do những người thao tác khác nhau và trên các thiết bị khác nhau, không quá 5 % trường hợp lớn hơn các giá trị nêu trong Bảng A.1 đến Bảng A.3.

12. Báo cáo thử nghiệm

Báo cáo thử nghiệm phải ghi rõ:

a) phương pháp lấy mẫu đã sử dụng, nếu biết;

b) viện dẫn tiêu chuẩn này;

c) kết quả thu được, nêu rõ phương pháp biểu thị kết quả;

d) mọi chi tiết thao tác không được quy định trong tiêu chuẩn này hoặc tùy ý lựa chọn.

PHỤ LỤC A

...

...

...

CÁC KẾT QUẢ CỦA CÁC PHÉP THỬ LIÊN PHÒNG THỬ NGHIỆM

Độ chụm của phương pháp là kết quả của các nghiên cứu liên phòng thử nghiệm quốc tế. Các kết quả được nêu trong Bảng A.1 đối với các phương pháp chuẩn trong 9.1 và 9.2 trong các Bảng A.2 và A.3 đối với phương pháp dùng etanol nóng (9.3).

Một loạt các phép thử liên phòng thử nghiệm, được thực hiện bởi các phòng thử nghiệm khác nhau, sử dụng các phương pháp trong 9.1 đến 9.3 cho các số liệu thống kê [được đánh giá theo ISO 5725 : 1986 [4] và TCVN 6910 (ISO 5725) (tất cả các phần) [5] cho các số liệu như trong Bảng A.1 đến A.3.

Bảng A.1 – Tổng hợp các kết quả thống kê (trị số axit tính theo mg KOH/g chất béo)

Mẫu

Dầu hạt cải tinh luyện

Mỡ

Dầu hạt hướng dương thô

Dầu oliu nguyên chất Lampante

...

...

...

Axit béo kỹ thuật

Số phòng thử nghiệm tham gia, N

26

26

26

26

26

26

Số phòng thử nghiệm còn lại sau khi trừ ngoại lệ, n

...

...

...

24

26

24

23

24

Số lượng kết quả riêng rẽ của tất cả các phòng thử nghiệm trên từng mẫu, n…

50

48

52

...

...

...

46

48

Giá trị trung bình, AV, mg/g^a

0,080

0,381

1,39

5,48

7,48

128,1

...

...

...

0,003

0,006

0,04

0,07

0,08

0,6

Hệ số biến thiên lặp lại, CV(r), %

3,6

1,7

...

...

...

1,2

1,1

0,4

Giới hạn lặp lại, r

(s_r x 2,8), mg/g^a

0,008

0,018

0,10

0,19

...

...

...

1,6

Độ lệch chuẩn tái lập, s_R, mg/g^a

0,018

0,019

0,05

0,15

0,40

2,6

Hệ số biến thiên tái lập, CV(R), %

...

...

...

5,0

3,6

2,7

5,3

2,1

Giới hạn tái lập, R

(s_R x 2,8), mg/g^a

0,049

0,053

...

...

...

0,41

1,12

7,4

^a Dữ liệu độ chụm về độ axit theo phần trăm của các axit béo có thể tính được bằng cách chia các giá trị trị số axit tương ứng cho 1,99.

Bảng A.2 – Tổng hợp các kết quả thống kê (độ axit, tính theo phần trăm khối lượng)

Mẫu

Dầu oliu nguyên chất thượng hạng

Dầu oliu nguyên chất Lampante

Dầu oliu

...

...

...

Dầu dừa

Số phòng thử nghiệm tham gia, N

39

28

28

37

23

25

Số phòng thử nghiệm còn lại sau khi trừ ngoại lệ, n

...

...

...

26

24

37

22

25

Số lượng kết quả riêng rẽ của tất cả các phòng thử nghiệm trên từng mẫu, n_z

74

52

48

...

...

...

44

50

Giá trị trung bình, _FFA, % khối lượng

0,343

3,80

19,55

0,604

0,830

1,49

...

...

...

0,007

0,03

0,09

0,012

0,009

0,009

Hệ số biến thiên lặp lại, CV(r), %

1,9

0,8

...

...

...

1,9

1,1

0,6

Giới hạn lặp lại, r

(s_r x 2,8), %

0,018

0,07

0,26

0,033

...

...

...

0,25

Độ lệch chuẩn tái lập, s_R, %

0,019

0,12

0,60

0,035

0,027

0,027

Hệ số biến thiên tái lập, CV(R), %

...

...

...

3,2

3,1

5,8

3,3

1,8

Giới hạn tái lập, R

(s_R x 2,8), %

0,053

0,33

...

...

...

0,098

0,075

0,075

Bảng A.3 – Tổng hợp các kết quả thống kê (độ axit, tính theo phần trăm khối lượng)

Mẫu

Dầu cọ

Chất béo từ nhân cọ

Số phòng thử nghiệm tham gia, N

12

...

...

...

41

41

23

Số phòng thử nghiệm còn lại sau khi trừ ngoại lệ, n

10

27

39

40

22

...

...

...

20

54

78

80

44

Giá trị trung bình, _FFA, % khối lượng

3,11

4,09

6,46

...

...

...

7,26

Độ lệch chuẩn lặp lại, s_r, %

0,01

0,021

0,03

0,02

0,03

Hệ số biến thiên lặp lại, CV(r), %

0,4

...

...

...

0,4

0,1

0,3

Giới hạn lặp lại, r

(s_r x 2,8), %

0,03

0,06

0,07

0,06

...

...

...

Độ lệch chuẩn tái lập, s_R, %

0,161

0,064

0,082

0,07

0,085

Hệ số biến thiên tái lập, CV(R), %

5,2

1,6

...

...

...

4,1

1,2

Giới hạn tái lập, R

(s_R x 2,8), %

0,45

0,18

0,23

0,20

0,24

...

...

...

THƯ MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] TCVN 7149 (ISO 385), Dụng cụ thí nghiệm bằng thủy tinh, Buret.

[2] TCVN 7153 (ISO 1042), Dụng cụ thí nghiệm bằng thủy tinh. Bình định mức.

[3] TCVN 2625 (ISO 5555), Dầu mỡ động vật và thực vật. Lấy mẫu.

[4] ISO 5725 : 1986, Precision of test methods – Determination of repeatability and reproducibility for standard tests methods by inter-laboratory tests (hiện nay đã hủy).

[5] TCVN 6910 (ISO 5725) (tất cả các phần), Độ chính xác (độ đúng và độ chụm) của phương pháp đo và kết quả đo.

[6] IUPAC method 2.201. Determination of the acid value (A.V.) and acidity.

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 6127:2010 (ISO 660 : 2009) về Dầu mỡ động vật và thực vật - Xác định trị số axit và độ axit