Trong đó:

V_c là thể tích của bình đo tỷ trọng ở nhiệt độ hiệu chuẩn, θ_c, tính bằng mililit (ml);

m₂ là khối lượng của bình đo tỷ trọng chứa đầy nước, cùng với nhiệt kế và nắp hoặc nút đậy, tính bằng gam (g);

m₁ là khối lượng bình đo tỷ trọng rỗng cùng với nhiệt kế và nắp hoặc nút đậy, tính bằng gam (g);

ρ_w là khối lượng quy ước trên thể tích của nước ở nhiệt độ hiệu chuẩn θ_c, (nội suy ρ_w theo Bảng 1, nếu cần), tính bằng gam trên mililit (g/ml).

Bảng 1 - Khối lượng quy ước trên thể tích

(khối lượng của một lít trong không khí) của nước ở nhiệt độ từ 15 °C đến 65 °C

Nhiệt độ

θ

...

...

...

“Khối lượng của một lít trong không khí”

ρ_w

°C

Nhiệt độ

θ

°C

“Khối lượng của một lít trong không khí”

ρ_w

g/ml

...

...

...

θ

°C

“Khối lượng của một lít trong không khí”

ρ_w

g/ml

15

0,998 05

35

0,992 98

...

...

...

0,984 65

16

0,997 89

36

0,992 64

56

0,984 16

17

0,997 72

...

...

...

0 992 28

57

0,983 67

18

0,997 54

38

0,991 92

58

0,983 17

...

...

...

0,997 35

39

0,991 55

59

0,982 67

...

...

...

20

0,997 15

40

0,991 17

60

0,982 17

21

0,996 94

...

...

...

0,990 79

61

0,981 65

22

0,996 72

42

0,990 39

62

0,981 13

...

...

...

0,996 49

43

0,989 99

63

0,980 60

24

0,996 24

44

0,989 58

...

...

...

0,98006

25

0, 995 99

...

...

...

0, 989 17

65

0,979 52

26

0, 995 73

46

0, 988 74

...

...

...

0, 995 46

47

0, 988 32

28

0, 995 18

48

0, 987 88

...

...

...

29

0, 994 90

49

0, 987 44

...

...

...

30

0, 994 60

50

0, 986 99

...

...

...

0, 994 29

51

0, 986 54

32

0, 993 98

52

0, 986 07

...

...

...

33

0, 99365

53

0, 985 61

34

0, 993 32

...

...

...

0, 985 13

Nếu chưa biết hệ số giãn nở thể tích trung bình (g) của bình đo tỷ trọng bằng thủy tinh thì tính g từ các kết quả hiệu chuẩn ở 20 °C và 60 °C theo Công thức (2):

(2)

Trong đó:

g là hệ số giãn nở thể tích trung bình của bình đo tỷ trọng bằng thủy tinh, tính bằng độ C (°C);

V_c2 là thể tích của bình đo tỷ trọng ở nhiệt độ hiệu chuẩn θ₂, tính bằng mililit (ml);

...

...

...

θ₁ là nhiệt độ hiệu chuẩn bình đo tỷ trọng, gần 60 °C, tính bằng độ C (°C);

θ₂ là nhiệt độ hiệu chuẩn bình đo tỷ trọng, gần 20 °C, tính bằng độ C (°C).

CHÚ THÍCH: Hệ số thể tích giãn nở trung bình của thủy tinh phụ thuộc vào thành phần của thủy tinh, ví dụ:

- thủy tinh bo silicat D 50:

- thủy tinh bo silicat G 20:

- thủy tinh soda:

g ≈ 0,000 01/°C;

g ≈ 0,000 015/°C;

g ≈ 0,000 025/°C đến 0,000 030/°C.

...

...

...

(3)

Trong đó:

V_d là thể tích của bình đo tỷ trọng ở nhiệt độ θ_d, tính bằng mililit (ml);

V_c là thể tích của bình đo tỷ trọng ở nhiệt độ hiệu chuẩn θ_c, tính bằng mililit (ml);

g là hệ số giãn nở thể tích trung bình của bình đo tỷ trọng bằng thủy tinh trên một độ C;

θ_d là nhiệt độ mà ở nhiệt độ đó xác định được thể tích của bình đo tỷ trọng, tính bằng °C;

θ_c là nhiệt độ (hoặc một trong số các nhiệt độ) để hiệu chuẩn bình đo tỷ trọng, tính bằng °C.

9.2  Tính khối lượng quy ước trên thể tích

...

...

...

(4)

Trong đó:

m₁ là khối lượng của bình đo tỷ trọng rỗng cùng với nhiệt kế và nắp hoặc nút đậy, tính bằng gam (g);

m₃ là khối lượng của bình đo tỷ trọng chứa mẫu, cùng với nhiệt kế và nắp hoặc nút đậy, tính bằng gam (g);

V_d là thể tích của bình đo tỷ trọng ở nhiệt độ θ_d, tính bằng mililit (ml);

θ_d là nhiệt độ tiến hành phép xác định, tính bằng độ C (°C);

θ là nhiệt độ cần thiết lập khối lượng quy ước trên thể tích, tính bằng độ C (°C);

k là giá trị biến đổi trung bình trong khối lượng quy ước trên thể tích của chất béo do nhiệt độ thay đổi, tính bằng gam trên mililit trên °C (k = 0,000 68 g/ml/°C).

...

...

...

Việc hiệu chỉnh gam trên mililit trên độ C cũng có thể được sử dụng để chuyển khối lượng của một lít trong không khí ở một nhiệt độ này sang một nhiệt độ khác, với điều kiện chênh lệch nhiệt độ không lớn hơn 5 °C.

Biểu thị kết quả chính xác đến 0,0001 g/ml.

10  Độ chụm

10.1  Phép thử liên phòng thử nghiệm

Chi tiết của hai phép thử liên phòng thử nghiệm về độ chụm của phương pháp được nêu trong Phụ lục A. Các giá trị thu được từ phép thử liên phòng thử nghiệm này có thể không áp dụng cho các dải nồng độ và nền mẫu khác với các dải nồng độ và nền mẫu đã nêu.

10.2  Độ lặp lại

Chênh lệch tuyệt đối giữa hai kết quả thử độc lập, riêng rẽ, thu được khi sử dụng cùng phương pháp, tiến hành trên vật liệu thử giống hệt nhau, trong cùng một phòng thử nghiệm, do một người thực hiện, sử dụng cùng thiết bị, trong một khoảng thời gian ngắn, không quá 5 % trường hợp vượt quá giới hạn lặp lại r nêu trong Bảng A.1.

10.3  Độ tái lập

Chênh lệch tuyệt đối giữa hai kết quả thử riêng rẽ, thu được khi sử dụng cùng phương pháp, tiến hành thử trên vật liệu thử giống hệt nhau, trong các phòng thử nghiệm khác nhau, do những người khác nhau thực hiện, sử dụng thiết bị khác nhau, không quá 5 % trường hợp vượt quá giới hạn tái lập R, nêu trong Bảng A.1.

...

...

...

Báo cáo kết quả thử nghiệm phải nêu rõ:

a) mọi thông tin cần thiết để nhận biết đầy đủ về mẫu thử;

b) phương pháp lấy mẫu đã sử dụng, nếu biết;

c) phương pháp thử đã sử dụng và viện dẫn tiêu chuẩn này;

d) kiểu bình đo tỷ trọng đã sử dụng;

e) nhiệt độ xác định và nhiệt độ quy định hoặc nhiệt độ yêu cầu;

f) mọi thao tác không quy định trong tiêu chuẩn này hoặc được xem là tùy chọn, cùng với mọi tình huống bất thường có thể ảnh hưởng đến kết quả;

g) kết quả thử thu được hoặc nếu kiểm tra độ lặp lại thì nêu kết quả cuối cùng thu được.

...

...

...

(Tham khảo)

Kết quả thử liên phòng thử nghiệm

Phép thử liên phòng thử nghiệm quốc tế tiến hành trên phương pháp nêu trong tiêu chuẩn này được thực hiện theo TCVN 6910-1 (ISO 5725-1) và TCVN 6910-2 (ISO 5725-2).

Các phép thử do FOSFA Quốc tế tổ chức thực hiện trên các loại sản phẩm sau đây:

- olein cọ đã khử mùi và tẩy trắng (RBD) (A và B);

- dầu dừa thô (C và D);

- dầu hạt cải thô (E và F):

- dầu hạt cải đã khử gôm thô (G).

Kết quả nêu trong Bảng A.1.

...

...

...

Mẫu

A

B

C

D

E

F

G

Số phòng thử nghiệm tham gia (N)

...

...

...

52

35

35

54

54

87

Số phòng thử nghiệm còn lại sau khi trừ ngoại lệ (n)

43

44

...

...

...

29

42

42

80

Số lượng các kết quả thử riêng rẽ trên từng mẫu, của tất cả các phòng thử nghiệm (z)

86

88

62

62

...

...

...

84

160

Giá trị trung bình (m), g/ml

0,89058

0,89064

0,90732

0,90747

0,90455

0,90453

...

...

...

Độ lệch chuẩn lặp lại (s_r), g/ml

0,00008

0,00007

0,00005

0,00007

0,00009

0,00007

0,00010

Hệ số biến thiên lặp lại, %

...

...

...

0,00803

0,00566

0,00772

0,00966

0,00731

0,01042

Giới hạn lặp lại, r, g/ml (s_r x 2,8)

0,00024

0,00020

...

...

...

0,00020

0,00024

0,00019

0,00027

Độ lệch chuẩn tái lập (s_R), g/ml

0,00047

0,00071

0,00075

0,00083

...

...

...

0,00047

0,00067

Hệ số biến thiên tái lập, %

0,05257

0,07957

0,08254

0,09103

0,05436

0,05145

...

...

...

Giới hạn tái lập, R, g/ml (s_R x 2,8)

0,00131

0,00198

0,00210

0,00231

0,00138

0,00130

0,00187

Trong năm 2013, phép thử liên phòng thử nghiệm quốc tế tiếp theo được tiến hành theo bộ TCVN 6910 (ISO 5725) và do Viện tiêu chuẩn Hà Lan (NEN) tổ chức để so sánh tiêu chuẩn này với tiêu chuẩn sử dụng phương pháp dùng ống chữ U [TCVN 11515 (ISO 18301)]. Dữ liệu độ chụm của phép thử nêu trong Bảng A.2 và Bảng A.3.

...

...

...

[TCVN 6117 (ISO 6883)]

Loại mẫu và nhiệt độ đo

Dầu hướng dương

Dầu đậu tương

Dầu hạt cải

Dầu dừa

Dầu cọ

Axit béo của dầu cọ chưng cất

(20 °C)

...

...

...

(20 °C)

(45 °C)

(55 °C)

(65 °C)

Số phòng thử nghiệm tham gia

15

15

15

15

...

...

...

15

Số phòng thử nghiệm còn lại sau khi trừ ngoại lệ

14

14

15

14

15

15

Số lượng các kết quả thử riêng rẽ của tất cả các phòng thử nghiệm

...

...

...

28

30

28

30

30

Giá trị trung bình, m, kg/l

0,922 37

0,919 08

0,91419

...

...

...

0,886 44

0,860 12

Độ lệch chuẩn lặp lại, s_r

0,000 16

0,000 14

0,000 16

0,000 20

0,000 31

0,000 28

...

...

...

0,017

0,015

0,017

0,022

0,035

0,032

Giới hạn lặp lại, r (2,8 s_r)

0,000 44

0,000 40

...

...

...

0,000 56

0,000 88

0,000 78

Độ lệch chuẩn tái lập, s_R

0,000 70

0,000 61

0,000 80

0,000 45

0,000 76

...

...

...

Hệ số biến thiên tái lập, C_V,R (%)

0,076

0,066

0,087

0,050

0,086

0,150

Giới hạn tái lập, R (2,8 s_R)

0,001 96

...

...

...

0,002 24

0,001 26

0,002 13

0,003 61

Bảng A.3 - Kết quả thống kê đối với phương pháp dùng ống chữ U dao động

[TCVN 11515 (ISO 18301)]

Loại mẫu và nhiệt độ đo

Dầu hướng dương

Dầu đậu tương

...

...

...

Dầu dừa

Dầu cọ

Axit béo của dầu cọ chưng cất

(20 °C)

(20 °C)

(20 °C)

(45 °C)

(55 °C)

(65 °C)

...

...

...

16

16

15

15

15

14

Số phòng thử nghiệm còn lại sau khi trừ ngoại lệ

14

14

...

...

...

12

13

12

Số lượng các kết quả thử riêng rẽ của tất cả các phòng thử nghiệm

28

28

24

24

26

...

...

...

Giá trị trung bình, m, kg/l

0,922 31

0,919 21

0,914 58

0,903 52

0,886 24

0,859 64

Độ lệch chuẩn lặp lại, s_r

0,000 10

...

...

...

0,000 05

0,000 02

0,000 05

0,000 08

Hệ số biến thiên lặp lại, C_V,r (%)

0,011

0,010

0,005

0,002

...

...

...

0,010

Giới hạn lặp lại, r (2,8 s_r)

0,000 27

0,000 25

0,000 13

0,000 06

0,000 13

0,000 24

Độ lệch chuẩn tái lập, s_R

...

...

...

0,000 89

0,000 72

0,000 67

0,000 67

0,000 73

Hệ số biến thiên tái lập, C_V,R (%)

0,093

0,097

0,079

...

...

...

0,076

0,085

Giới hạn tái lập, R (2,8 s_R)

0,002 39

0,002 50

0,002 01

0,001 88

0,001 88

0,002 03

...

...

...

Thư mục tài liệu tham khảo

[1 ] TCVN 9559 (ISO 3507), Dụng cụ thí nghiệm bằng thủy tinh - Bình tỷ trọng

[2] TCVN 2625 (ISO 5555), Dầu mỡ động vật và thực vật - Lấy mẫu

[3] TCVN 6910-1 (ISO 5725-1), Độ chính xác (độ đúng và độ chụm) của phương pháp đo và kết quả đo - Phần 1: Nguyên tắc chung và định nghĩa

[4] TCVN 6910-2 (ISO 5725-2), Độ chính xác (độ đúng và độ chụm) của phương pháp đo và kết quả đo - Phần 2: Phương pháp cơ bản xác định độ lặp lại và độ tái lập của phương pháp đo tiêu chuẩn

[5] TCVN 11515 (ISO 18301), Dầu mỡ động vật và thực vật - Xác định khối lượng quy ước trên thể tích (khối lượng của một lít trong không khí) - Phương pháp dùng ống chữ U dao động

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 6117:2018 (ISO 6883:2017) về Dầu mỡ động vật và thực vật - Xác định khối lượng quy ước trên thể tích (khối lượng của một lít trong không khí)